tag:blogger.com,1999:blog-61365582915849024922024-03-14T00:41:19.111-07:00Bewust zijnRemco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.comBlogger140125tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-61236698330685786322019-08-02T02:04:00.000-07:002019-08-02T02:04:07.752-07:00Hop over de sofa<br />
Hop over de sofa<br />
<br />
<br />
<br />
Remco Ekkers<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Pop<br />
<br />
Zij geeft zich niet<br />
nooit als een lappenpop<br />
hop over de sofa.<br />
<br />
Krijgt, maakt of neemt ze<br />
een kind?<br />
<br />
Krijgen lijkt het beste<br />
van de omstandigheden<br />
het toeval, noodlot<br />
zin misschien.<br />
<br />
Hoe dan als het stikt<br />
dood blijft in de wieg<br />
of al groter van het balkon<br />
hop over de rand.<br />
<br />
In je armen<br />
met rimpels<br />
net zo toevallig<br />
als een vogel.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Aanslag<br />
<br />
Van het meisje van zestien jaar<br />
zijn dit de bommen, kijk er naar<br />
zegt ze, voor ik ze laat ontploffen<br />
hier in Damaturu bij het busstation.<br />
<br />
De bedelende kinderen en pindaverkopers<br />
zullen met mij sterven en opgaan<br />
in het paradijs dat Boko Haram<br />
mij heeft beloofd; wat moet ik nog?<br />
<br />
Onteerd, beroofd van alles wat me lief was<br />
wat moeten de bedelaartjes verwachten<br />
of die anderen die hier proberen te leven?<br />
Ik ga ze verlossen: nu trek ik aan het koord.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Wraak<br />
<br />
Ze leggen je dwars op het grote mes<br />
en slaan met plezier je lichaam stuk<br />
gooien afgehakte benen en armen in<br />
een zwart gat, zo zwart dat het einde<br />
niet te zien is; denken dat ze heilig zijn.<br />
<br />
Dat zij het volste recht hebben om jou<br />
te gebruiken voor hun wraak<br />
in opdracht van hun heer<br />
die altijd gelijk heeft en hen voedt<br />
al was het met dood, nog bloedend vlees.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Als konijnen, hazen...<br />
<br />
Je hoort een moord voor je hem ziet<br />
neergeschoten, liggend in modder, bloed.<br />
Een kreet uit een raam van de weduwe<br />
zonder middel van bestaan. De regen <br />
stuitert op het lichaam, zeven en dertig<br />
geworden, neergeschoten door een man<br />
achterop een motorfiets, onbekend.<br />
<br />
Elders in de stad op een trottoir<br />
tussen de rails van een tram<br />
vlak voor een jongensschool<br />
naast een eettent, op een matras<br />
in een slaapkamer, op een sofa.<br />
<br />
Soms een meisje van zeventien<br />
naast haar vriend, neergeschoten<br />
naast haar pop, bebloede pop.<br />
<br />
Ook wel een gevallen motorfiets<br />
samen met bestuurder en bijzitter<br />
korte paarse broek, zijn hoofd<br />
in scherven, op asfalt, glanzend.<br />
<br />
De baas van het land heeft gezegd:<br />
schiet ze neer als konijnen, hazen.<br />
<br />
Sommige hoofden van lijken<br />
omwonden met plakband<br />
soms een karton met zwarte tekst<br />
‘afgestraft’, neergesmakt als vuile was.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Hitte<br />
<br />
Bij het verzamelpunt komt hij gewond<br />
liggend op de zwarte motorkap<br />
zijn hoofd op het bebloede been van de ander.<br />
<br />
Anderen komen strompelend, uitgeput<br />
in de hitte en vallen in de armen<br />
van mensen die hen opvangen in het puin.<br />
<br />
Weer anderen zijn zo vermagerd<br />
dat de broekriem vier nieuwe gaten<br />
kreeg, andere gaten dan in hun broek.<br />
<br />
Anderen zijn in bomkraters gegooid<br />
of gewoon op straat neergeschoten<br />
ze zeiden ja of nee, elk antwoord fout.<br />
<br />
Er was een vrouw met een baby<br />
die een bomgordel om had, nog even<br />
een jongen wacht tot hij het lijk<br />
van zijn zuster kan ophalen<br />
dat al dagen ligt te wachten<br />
op liefdevolle handen, in de hitte.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Stremming<br />
<br />
Toen ik met je praatte in het sleetse landhuis <br />
wist ik je gevangen, maar kon niet helpen<br />
alleen herkennen wat voor en achter de grens <br />
hetzelfde was: schurft, lafheid, ogentroost.<br />
<br />
Veel later vond ik je terug, de deur stond open. <br />
Terwijl je vertelt hoe de honden verdwenen <br />
zie je plotseling wat ik zie: het stremmen<br />
bij je pols. Het enige wat je bereikte<br />
<br />
was niet het vrije leven. Je grijnst om mijn blik<br />
en zwijgt, terwijl je de mouw van je dun geworden <br />
vest steels naar beneden schuift.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Elbe bij Dömitz<br />
<br />
Nu kijken naar het woelende, stromende water<br />
met de flikkeringen van licht tussen het duister.<br />
<br />
Aan de overkant was het leeg, maar vrij, hoe<br />
zou je daar moeten komen zonder brug of veer?<br />
<br />
Hij zwom in een blauwachtig hemd, korte broek<br />
nagels geklemd om een pakje op zijn hoofd.<br />
<br />
Hij zwom met één hand, wist te weinig van de stroom.<br />
’s Ochtends werkte hij nog in de bakkerij.<br />
<br />
’s Middags at hij het verse brood met kaas en vlees.<br />
’s Avonds sloop hij naar het water, op gympen.<br />
<br />
Haalde diep adem, zwom met open mond, tot<br />
de stroom hem greep en hij worstelend werd gezien<br />
<br />
door soldaten op een boot die hem overvoeren.<br />
Boven hem vloog een reiger naar het oosten.<br />
<br />
De Elbe stroomt maar door, nu in het licht van de zon<br />
op weg naar het westen, zo lang het duurt.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Schuld<br />
<br />
U hebt geen schuld zegt<br />
de dochter tegen de moeder.<br />
<br />
Die komt nog, later, als u<br />
vader in bad laat gaan.<br />
<br />
Broertje, je moest je vader wreken.<br />
Zusje, je ging mee zonder verzet.<br />
<br />
Steelt nectar en ambrozijn<br />
slacht zijn zoon als spijs voor de goden.<br />
<br />
Belofte maakt schuld, dacht Jephta<br />
toen zijn dochter op hem afsprong.<br />
<br />
Wie geselt een jonge slavin<br />
in opdracht van zijn meester?<br />
<br />
Zij stopt glasscherven in de zak<br />
van de jas van haar pianojuf.<br />
<br />
De kapitein springt in de sloep<br />
laat de passagiers in het schip.<br />
<br />
Geef ons heden, vergeef ons<br />
zoals ook wij vader, moeder, kind.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Vragen aan Sila, de Heer<br />
<br />
<br />
Maar die kleine jongen... Was het een jongen?<br />
Die ons na al die eeuwen aankijkt<br />
Met zijn holle ogen, ingepakt voorgoed<br />
<br />
In ringelrob, leren koord om zijn hoofd<br />
Het lusje losgeschoten in een frivole krul.<br />
Wenkbrauw, wimpers vragend omhoog.<br />
<br />
De baby gaat kapot als we hem uitkleden.<br />
Laat hem naast zijn moeder liggen<br />
Tot in alle eeuwigheid. Maar waarom<br />
<br />
Moest hij geboren worden? Niet dat de kou<br />
Zo erg was, maar waarom mocht hij<br />
Weinig licht zien op weg naar de lage hemel?<br />
<br />
Dood uitzicht op Uummanaq, een kom<br />
En een nap binnen bereik, zijn naamziel<br />
Bleef nog even bij hem onder de stenen<br />
<br />
Tot een andere jongen zijn naam kreeg.<br />
Hij kroop onder een lange strook dierenvel<br />
Op weg naar het rijk onder de zee.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Bewegen<br />
<br />
Leven op aarde was niet het doel<br />
we beklimmen bijvoorbeeld de Obergabelhorn<br />
langs de zuidkant kale rotsen<br />
stijgijzers aan in de sneeuw boven<br />
pikhouweel kruipen touwen<br />
er is geen rechte weg<br />
over de scherpe kant de richel<br />
er is geen doel we zijn<br />
opgenomen in de beweging <br />
afgestemd op het heelal<br />
landschap waarin we niet thuis zijn<br />
tussen overdadige vreugde <br />
peilloos verdriet leven en dood.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Bloeding<br />
<br />
<br />
Hij stond aan de rand van het schoolplein<br />
wachtte op zijn dochter, wachtte tot<br />
zij bij hem kwam, want tussen al<br />
die andere meisjes herkende hij<br />
haar niet, moest zij bij hem komen<br />
en dan herkende hij haar stem<br />
omdat hij ooit een kleine bloeding <br />
kreeg in dat deel van zijn hersenen<br />
dat zorgt voor gezichtsherkenning.<br />
<br />
Hij groette alle andere vaders en moeders<br />
omdat hij niet wist of hij ze kende<br />
maar de hand van zijn dochter<br />
in de zijne kende hij heel goed.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Alle mensen die hebben bestaan...<br />
<br />
Alle mensen die hebben bestaan <br />
zijn vergeten op enkelen na.<br />
Ik vraag me af waarom<br />
ze hebben geleefd en of het van belang<br />
was voor henzelf dat ze hebben geleefd<br />
maar dan toch om het leven zelf<br />
voort te duwen tot meer bewustzijn.<br />
<br />
Er zijn plaatsen op de wereld<br />
waar de namen van de gestorvenen<br />
zijn gegraveerd, in steen gehakt<br />
om ze te kunnen behouden, hoe lang nog?<br />
<br />
Als iemand belt en zegt dat ik moet<br />
komen, hoe ver, het maakt niet uit.<br />
Is liefde de wijsheid van het samen<br />
voorbijgaan, zoals alles voorbij gaat?<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Het lied van de grafschenner<br />
<br />
<br />
Hij liep tussen de graven, tilde platte stenen op<br />
Op zoek naar ribben, wervels, schedels<br />
Met een paar tanden, voor zijn verzameling.<br />
<br />
Zag toen de resten van een huis, een kuil<br />
In het hoge gele gras en dacht aan <br />
Hoe een man en een vrouw een kind maakten.<br />
<br />
Liet alles liggen, zat op een steen en nam<br />
Een lange stilte in acht met het uitzicht<br />
Op de berg, het dorp met kinderen en honden.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Inua<br />
<br />
<br />
Zie, ik sta als een trillende snaar voor u<br />
Raak mij aan, kalmeer mijn beven.<br />
<br />
Bent u mijn god, ben ik uw schepsel<br />
Of ben ik de vrouw voor haar man<br />
De dichter voor zijn lezer?<br />
<br />
Is dit de bestemming, het doel van mijn zingen?<br />
Wij groeien apart samen in bewustzijn.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Doopspreuken<br />
<br />
Het blote kind in de teil met het masker<br />
van een oude man heft zijn armen<br />
gespreid de handjes open ogen dicht<br />
rust op de armen van twee mannen<br />
die beiden baarden hebben de een<br />
met zijn lange kale schedel kijkt<br />
zorgzaam de ander heeft het lange<br />
haar achter zijn oren geslagen<br />
<br />
op de houten tafel met de teil<br />
ligt een bundel wit papier met spreuken<br />
een meisje kijkt vertederd met haar<br />
oude-wijven-glimlach naar de baby<br />
hoog op het balkon staan zij allen<br />
overtuigd van hun gelijk gesteund<br />
door de eeuwenoude spreuken.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Visioen<br />
<br />
Plotseling zag ik door een open ruimte van de boekenkast<br />
een jonge man zitten, stoïsch, met getaande huid, stil<br />
kijkend naar voren. Hij moest ons kunnen horen praten.<br />
Waarom had mijn gastvrouw hem niet voorgesteld?<br />
Waarom zat hij daar zo kalm als een Indiaan<br />
die wacht op een medestrijder die zeker komen zou?<br />
Op zijn hoofd een muts van katoen, gebreid in spiralen,<br />
die haar kale hoofd binnenkort moest bedekken.<br />
<br />
Hij wachtte eenvoudig tot het niet meer nodig was.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Ludwig Boltzman<br />
<br />
<br />
Het lijk van Ludwig Boltzman<br />
was warm en werd koud.<br />
Zijn warme atomen dansten hoger<br />
en sneller dan de koude<br />
zodat de warme atomen botsten<br />
op de koude en warmte afgaven<br />
wat waarschijnlijker is dan andersom<br />
zoals Ludwig levend beweerde.<br />
<br />
Hij werd voor gek verklaard.<br />
Op 5 september 1906 hing hij<br />
zichzelf op in Duino bij Trieste.<br />
Zijn lichaam werd langzaam koud.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Lezend meisje<br />
<br />
Ik schatte je te jong<br />
maar je stond volwassen<br />
te lezen in de gedichten<br />
en je lachte om woorden<br />
gebeurtenissen van vroeger<br />
zoals water dat als licht <br />
tussen de bomen hing<br />
honden en stemmen in de diepte.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Weten + <br />
<br />
Zijn lichaam wist het al<br />
toen hij uit het raam keek<br />
naar de mooie, zelfbewuste<br />
jongeman in de tuin.<br />
<br />
Zelf weet hij het nog niet<br />
en hij kijkt met afkeer<br />
hoe de ander eet en drinkt<br />
antwoordt op vragen.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Afscheid<br />
<br />
Zij kwam in de hal en keek<br />
hoe ik mijn kleding aansnoerde <br />
hoe mijn haar overeind stond<br />
en hoe haar moeder redderde<br />
ik keek naar haar en wist<br />
dat ik haar nooit meer zou zien<br />
dat ze het huis ging verlaten<br />
kinderen kreeg van een andere man<br />
ik stuurde mijn ordonnans naar buiten<br />
wist dat ik haar niet mocht kussen<br />
niet omdat ze dat niet wilde<br />
maar omdat ik moest gaan.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Afwachtend
Uit het duister kom ik, hoofd als van een Etruskische
wijd uitstaande ogen, neus al in het licht
mond gewelfd, vol van mededogen.
Zie mijn handen, nauwelijks gevouwen
op mijn buik, de jurk als van de negentiende eeuw
met strikjes en ruches, licht van kleur.
Ik kijk naar je, grootogig, beige ribcord.
Het duizelt om mijn hoofd, maar zie, ik wacht
op je, laat je komen, ik wacht af wat je doet.
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Huishoudkunde<br />
<br />
Ik ben niet in staat om mijn situatie<br />
goed in te schatten; kan maar een klein <br />
deel overzien; moet mijn toevlucht nemen<br />
tot vergelijkingen, metaforen en rituelen<br />
maar die geven niet de werkelijkheid.<br />
<br />
De zuster schudt het bed op terwijl de patiënt<br />
elders is; weet niet wat hij denkt<br />
wat hij prettig vindt, al heeft zij een vermoeden.<br />
Zij denkt dat hij weet wat hem wacht<br />
vertaalt haar onbewuste gedachten.<br />
<br />
De piramide van Maslow is een model.<br />
Hij denkt dat wij ons handelen sturen<br />
omdat we morgen en volgende week nog leven;<br />
vergeet de prikkels van onze omgeving<br />
hoe wij onze wereld schatten, die van onze buren.<br />
<br />
Als de jongen een ijsje koopt, er aan likt<br />
wordt zijn tong eerst een beetje koud.<br />
Bij het kraken van het hoorntje weer warm.<br />
Met het geld had hij iets anders kunnen kopen;<br />
overziet niet zijn toekomstige behoefte.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Herdenking <br />
<br />
Ook de manager van Albert Heyn<br />
loopt terug naar zijn winkel<br />
<br />
waar klanten tomaten kopen en suiker.<br />
De glazen deuren zoeven vanzelf open.<br />
<br />
Sommigen lopen terug van de dienst<br />
met zwarte jurken, blote armen.<br />
<br />
Anderen in uniformen, een schuiftrompet<br />
onder de arm, pet op het hoofd.<br />
<br />
Sommigen zijn dik<br />
anderen lopen gemakkelijk.<br />
<br />
De verkeersregelaar staat er voor niets;<br />
groet de automobilisten hartelijk.<br />
<br />
De jongens van de vrijwillige brandweer<br />
lopen samen terug naar de kazerne.<br />
<br />
Ze willen nog even napraten wie wat<br />
heeft gezegd en of het mooi was.<br />
<br />
Iemand sjokt voorbij en omdat het warm is<br />
draagt hij zijn jasje over zijn schouder.<br />
<br />
De commissaris van de koning<br />
denkt na over de volgende vergadering.<br />
<br />
Nu vraagt iemand de weg;<br />
de verkeersregelaar heeft iets te doen.<br />
<br />
Uiteindelijk is iedereen terug.<br />
Iedereen loopt naar zijn uitgangspunt.<br />
<br />
Tenslotte vertrekt de verkeersregelaar;<br />
gaat naar huis, naar moeder de vrouw.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
The hard problem<br />
<br />
<br />
De geest zit niet in het lichaam<br />
niet in het brein niet in de neuronen<br />
niet in de moleculen of atomen<br />
de geest is buiten<br />
waar buiten? daar buiten!<br />
<br />
ons lichaam is een ontvanger<br />
van bewustzijn van daarbuiten<br />
<br />
als ons lichaam kapot gaat<br />
sterft ontvangt het niet meer<br />
<br />
andere lichamen ontvangen nog wel<br />
alle op hun eigen manier<br />
als eekhoorn eik paddestoel<br />
of zeeanemoon alle op hun eigen<br />
ingewikkelde of primitieve manier<br />
<br />
als al die zeeanemonen paddestoelen <br />
eiken eekhoorns mensen<br />
verdwenen zijn is er nog <br />
het bewustzijn<br />
<br />
op welke manier weten we niet.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Heden<br />
<br />
achter hem een witte auto<br />
rijdt uit beeld, waar naar toe?<br />
de man praat tegen ons <br />
over digitalisering en beweegt<br />
zijn armen, handen, spreekt<br />
met zijn handen: een zwarte <br />
brede ring aan een vinger<br />
links en dan weer rechts<br />
-wisselend tussen de opnamen-<br />
vangt signalen op en zendt<br />
ze weer uit in de wereld<br />
ver voorbij onze eerste taal<br />
nog niet eens handgeschreven<br />
hoorbaar tussen de klanken<br />
van bomen, gras, vluchtende dieren<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Voor Rogi<br />
<br />
<br />
'Waarom schrijft iemand droge<br />
emotieloze gedichten zonder drama?'<br />
Dat vroeg hij zich af en hij noemde me<br />
een soort goochelaar, een illusionist<br />
met een vreemde act, een onzichtbaar konijn.<br />
<br />
Geen drama Rogi, jij die zo veel drama<br />
moest ondergaan, dat het te veel werd.<br />
Ik zou wat geluk voor je willen goochelen<br />
en beter: ik zou het zwarte toverdraad<br />
weg willen blazen als vreemde vlokken sneeuw.<br />
<br />
Misschien is er geen drama, alleen maar<br />
raadsel, stil, wit, met oneindige vormen<br />
ontvouwend bewustzijn, nog in het begin<br />
langzaam groeiend, mythes overwinnend<br />
tot een totale leegte waar we elkaar weer ontmoeten.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
De vleugelnootboom spreekt <br />
<br />
<br />
Loop naar mijn kurkstam, onder mijn takken. <br />
Ik sta hier alleen, al zou ik met soortgenoten <br />
een indrukwekkende laan kunnen maken. <br />
Zie mijn hoogte, trots reik ik <br />
naar de daken van het Rijksmuseum.<br />
<br />
<br />
<br />
Loop naar rechts. <br />
Hoewel ik hier wortel, kom ik van ver:<br />
Armenië of de Kaukasus.<br />
Hollandse winters deren mij niet: <br />
sneeuw op mijn takken. <br />
In de zomers een dicht bladerdak. <br />
Tussen twee vleugels mijn vrucht.<br />
<br />
<br />
<br />
Keer om en loop naar links. <br />
Ik wijs je de weg. Je ziet <br />
de wandelpaden van mijn labyrint. <br />
Loop van mij weg. Mis je me al? <br />
Straks loop je weer naar me toe <br />
en zie je de veelarmigheid van mijn kroon. <br />
Kijk naar de andere, lage beplanting. <br />
In mijn schaduw groeit niet erg veel, <br />
maar de buxushaagjes doen het goed. <br />
Ga nu kwiek naar binnen en verbaas je <br />
over wat onze ogen verstouwen kunnen <br />
en wat handen kunnen maken: <br />
de glans van koper, druiven, satijn, een edelsteen. <br />
Let op de schaduw van de hand, <br />
de handschoen en de kip van een marketentster.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Buster Keaton <br />
<br />
Ik zag je gezicht in vijf fasen
jonger worden, terwijl ik wist
hoe het me je afliep, hoe je
gelukkig was, in verval<br />
raakte, maar tenslotte je gezicht
in jeugd, vol verlangen naar
wat je ging beleven en maken
zo strak en onzeker over geluk.<br />
En het was hetzelfde gezicht
dat later getekend, omgeploegd
terug kon kijken naar je eerste film
toen alles voorbij was. Hetzelfde.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Miljoenpoot doet de Chinese Muur<br />
<br />
Langzaam, sierlijk, met zijn cilindrisch lijf<br />
Traag glijdt hij de trappen af, horizontaal<br />
Verticaal, horizontaal, verticaal<br />
<br />
en gratie Gods, dat is levensmoed.<br />
Tussen toren eenentwintig en<br />
tweeëntwintig glijdt hij naar voren.<br />
<br />
Hij denkt niet, maar hij gaat<br />
golfsgewijs maar zeker naar<br />
tweeëntwintig, die hij in zijn korte<br />
<br />
leven niet zal halen, maar hij gaat<br />
de trappen af. Voor hem geldt geen<br />
hoog of laag, op weg naar het einde.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Onze wereld<br />
<br />
Waarheid is een vermoeden<br />
een besluit met rode ogen<br />
dat tegendruk niet uitsluit<br />
maar atomen samenperst tot<br />
bleke kernen die passen in een<br />
gedeelde levensvorm.<br />
<br />
Wij zijn twee knikkers.<br />
Wij kunnen niet dichter bij elkaar<br />
dan tegen elkaar aan<br />
de grondstof voor een botsende fysica<br />
van aantrekkingskracht tot afstoting<br />
waarbinnen een waarheid<br />
wordt samengesteld.<br />
<br />
Krijgen dwazen een plaats?<br />
Kunnen windmolens in reuzen veranderen?<br />
<br />
Ik sta hier, als deze<br />
onze wereld niet is, waar is ze dan wel?<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Het juiste moment<br />
<br />
Als een massa zwaar lijkt, zegt Verlinde<br />
komt dat doordat het universum zich verzet<br />
tegen het optillen ervan. Toch wordt de tafel<br />
opgetild, meer leeg dan vol en komt weer<br />
op zijn pootjes terecht, licht wankelend.<br />
<br />
Wat is het probleem als iets altijd heeft bestaan?<br />
Drijven de sterren als schuim op de golven<br />
van een donkere zee? Zijn wij gekomen<br />
juist op het moment dat wij de vluchtende<br />
sterrenstelsels nog kunnen zien?<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Wending<br />
<br />
De stilte voor de storm, vlak voor <br />
de omslag, waar de veerkracht<br />
is afgenomen, waar je snakt <br />
naar verandering, nu of nooit.<br />
<br />
Keer mij om, woel mijn grond los<br />
met je kouter aan de voorkant<br />
van je ploegboom, snij met je schaar <br />
de zode van onderen los en keer<br />
met gebogen ijzeren ritser mijn zode.<br />
<br />
Laat mij vruchtbaar zijn, muze<br />
zodat mijn woorden kunnen bloeien<br />
op de akker van het klaar liggend blad.<br />
<br />
Laat mij bundelen voor de lezer<br />
zodat ook zij wordt losgewoeld.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Vooraankondiging<br />
<br />
Achterover liggend op mijn schommelstoel<br />
mijn handen gevouwen op mijn schoot<br />
had ik plotseling het gevoel dat het vlees<br />
van mijn vingers verdwenen was, dat<br />
mijn vingerkootjes als van een geraamte<br />
over en langs elkaar gegleden waren.<br />
<br />
Waarom niet gewoon 'aankondiging'?<br />
Dat moet voldoende zijn: aanzegging<br />
annunciatie, bekendmaking, bericht<br />
boodschap, communiqué, kennisgeving<br />
mededeling, verwittiging, waarschuwing<br />
voorteken, voorbeeld van hoe het worden zal.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
De vader, de zoon en de gletsjer<br />
<br />
<br />
Iedere berg of schots heeft zijn eigen identiteit.<br />
Zij lijken maar stil te liggen in groen glas.<br />
<br />
Geraas van vallend ijs, een raaf krast: kra, kra<br />
Ik denk dat ik besta. De zon en de zee<br />
<br />
Staan weergaloos open, geen blauwe matrozen.<br />
Nooit stilte. Zij staan voor de foto; de zoon<br />
<br />
Legt zijn arm om de schouders van zijn vader.<br />
Achter hen het ijs. Zij mogen geen stap achteruit.<br />
<br />
Nog even staat de foto straks op vaders bureau.<br />
Als ze weg zijn glijdt de ijsval nog steeds.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Beeldend <br />
Klei, zwak zandig tot zwak siltig<br />
kalkloos, massief of horizontaal gelaagd<br />
soms met dunne laagjes fijn tot matig <br />
fijn zand, zeer hard, blauwgrijs en bruingrijs<br />
plaatselijk met groengrijze tinten.<br />
<br />
Kleilagen uit verpulverd gesteente<br />
we noemen het aarde, het hete van miljarden <br />
jaren geleden dat langzaam afkoelde <br />
en door elektrische ontladingen <br />
leverde aminozuren, bouwstenen van leven.<br />
<br />
Voor mij leeft de klei, ik wil voelen <br />
wat ik in mijn handen heb, het vormen<br />
de cyclische processen in de natuur<br />
het dode begint te leven, vormt<br />
fossielen, schelpen, het breekt.<br />
<br />
De oppervlakte laat zich lezen <br />
als een proces, alles breekt naar<br />
de dood, maar alles begint weer<br />
in een andere vorm, het gaat niet<br />
om mijn ik, vingerafdruk.<br />
<br />
Ik heb een gevoel, een emotie<br />
die ik doorgeef tot de aarde<br />
ons zonnestelsel verbrandt<br />
ontploft, sterrenstof vormt<br />
voor nieuwe planeten.<br />
<br />
Het leven heeft geen begin<br />
omdat het er altijd is geweest<br />
er altijd zal zijn: niet ik ben die ben<br />
maar er is wat is, geen raadsel<br />
altijd weer lente en narcissen.<br />
<br />
Altijd weer: je bent zo lief voor mij<br />
je hebt geduld met mijn weg zijn<br />
als ik wil aanpakken zonder<br />
gepraat, als ik weg wil zijn <br />
in een roes, als ik altijd weg ben.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Toekomst <br />
<br />
Hij legt de kwart eeuw monkelend neer<br />
en zegt: je hebt genoeg gedaan<br />
prinses, eet met mij een garnalen kroket <br />
laat de meisjes vrij, zich zelf bepalen.<br />
<br />
Hier is geen omgeving te zien<br />
er is alleen verleden van een kwalijke soort<br />
opschepperij, schaamteloze verrijking<br />
bedrog, valsheid in het geniep<br />
het laten verdwijnen van tegenstanders.<br />
<br />
Zelf liet ik huizen bouwen in exotische oorden<br />
waar ik te weinig kwam en waar de meisjes<br />
eenzaam waren; nu ga ik werken in de tuin<br />
ontvang alleen nog maar wat vrienden.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Geheugen<br />
<br />
We halen water uit de kraan<br />
slapen boven, leggen de sokken<br />
in de la, de truien hoog in de kast.<br />
Dat hoeven we niet te onthouden.<br />
<br />
We gebruiken het alfabet<br />
voor onze muziek en boeken<br />
vinden moeiteloos Gerlach<br />
en Stravinsky of Rothko.<br />
<br />
Maar waar is toch de bloeddrukmeter<br />
de tube lijm en de ventielslang?<br />
Waar in de supermarkt de ahornsiroop<br />
en wat is de zin van ons leven?<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Vier orakels<br />
<br />
1<br />
<br />
Elisa<br />
<br />
Je bent verre van wat je je voorstelt<br />
dat zij de persoon is die je verlangt<br />
<br />
verlangt, ontvangt, in de regen<br />
je beluistert het wonder, haar geest<br />
<br />
denk niet meer aan de vorm<br />
breek op de juiste manier<br />
<br />
haast je, maar wees niet bang<br />
als zij je aarzelend ontvangt<br />
<br />
het is een strijdlist van een vreemde<br />
liefde, want zij is niet gelukkig<br />
<br />
als je er niet bent, heb medelijden<br />
nauwelijks, maar als je volhoudt<br />
<br />
zal zij komen met warme gevoelens<br />
zeker en op de gunstigste wijze<br />
<br />
zij houdt van wat je betekent<br />
maar moet je haar niet verlossen<br />
<br />
van ongemak dat bij je hoort?<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
2<br />
<br />
Medu<br />
<br />
De een is meer de moeite waard dan de ander<br />
maar zij zou de voordelen verspreiden<br />
misschien te laat om er van te genieten<br />
op een dag ontvang je afgedragen kleding<br />
<br />
die kan dienen als een onverwachte schuilplaats<br />
let goed op dat je niet in verlegenheid wordt gebracht<br />
je doet er verkeerd aan haar liefde te wensen<br />
een dwaas zou zich er tegen beschermen<br />
<br />
ik vrees dat zij misbruik van je zal maken<br />
het zal nooit lukken iets te volbrengen<br />
er zijn grote belemmeringen en ik<br />
zal me er zeker niet mee bemoeien.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
3<br />
Maya<br />
<br />
Denk aan alle mogelijkheden dat je er niet was<br />
vader gestruikeld op een station, moeder getroffen<br />
door een brandbom, opa in een andere oorlog<br />
oma verdronken en zo terug: in de zestiende<br />
eeuw een voorouder opgehangen, niet dus.<br />
<br />
Onbedoeld, voor de eerste keer, lang gekeken<br />
een tweede keer, geef hen de tijd, wees niet<br />
ongeduldig, dan zal alles gaan zoals het moet<br />
voor hen, voor jou, denk niet te veel<br />
je hebt geluk gehad: je bent er, hoofdprijs.<br />
<br />
Hou vast aan goede gewoontes, wat minder<br />
kost geeft ook minder, je hebt zo veel gekregen<br />
maak er gebruik van, gevierd, beroemd<br />
maar niet ridicuul, zak niet weg in gemak<br />
laat jaloezie je niet wegblazen van je plek.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
4 <br />
<br />
Era<br />
<br />
Seks is vreemd, maar je hoeft niet<br />
te slapen op de keukenstoel<br />
kom in je bed, al is het smal<br />
en ja, streel me maar, doe het<br />
ik zal het tolereren, kom.<br />
<br />
Als op de bodem van de rivier<br />
zul je nooit iets zien dan stenen<br />
je bent blijkbaar alleen, ziek<br />
sinds er geen nieuws is van haar<br />
maar dat kan allicht nog komen.<br />
<br />
Pas op niet te ver weg te gaan<br />
in ieder geval moet je beloven<br />
voorzichtig te zijn in deze tijd<br />
op een dag zul je gelukkig zijn<br />
als zij het wil en zal komen.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Lezing<br />
<br />
Hij danst en beweegt zijn aanwijsstok<br />
langs en bijna door het scherm<br />
met de plaat van de hersenen: de okkernoot.<br />
<br />
Het brein is goed in plaatsverwerking.<br />
<br />
Meer plaats dan functie, foute bewegingen<br />
door foute informatie: zie de oude man<br />
bij de glazen deur die open moet.<br />
<br />
Hij komt aan, aarzelt, struikelt bijna<br />
herstelt, maar dan zoeft de deur weer dicht.<br />
<br />
Tweede poging: hij loopt als een generaal.<br />
Tikt ritmisch met zijn stok op de grond<br />
en de deur gaat open; hij gaat naar binnen.<br />
In zijn kamer geven de strepen houvast.<br />
<br />
Hij is akinetisch: een relatief gebrek aan beweging <br />
en spraak. Beschadiging van de cingulate gyrus. <br />
<br />
Kan niet goed starten of stoppen, lijkt ingekerkerd.<br />
Hij spant de spier in bovenarm, laat die<br />
van de bovenarm los, zijn hand als klauw omhoog.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Besturing<br />
<br />
Matthew beweegt de cursor van zijn computer<br />
door inbeelding; hij stuurt zijn verlamde hand<br />
met zijn gedachten naar rechts en daar<br />
gaat het zwarte pijltje over zijn kleurige scherm<br />
met foto’s van het ziekenhuis: bloed, steekwonden.<br />
<br />
Cathy bestuurt haar rolstoel en zelfs<br />
een robotarm; ze pakt een thermosfles<br />
koffie met een rietje, neemt een slok<br />
zet hem weer terug op tafel, stabiel.<br />
<br />
Jan Scheuermann hapt verheugd <br />
in een reep chocolade. Zij heeft twee<br />
elektrodes in haar motorische hersenschors<br />
laten plaatsen. Ze noemt haar robotarm<br />
Hector en bestuurt hem vloeiend.<br />
Hij is een verlengstuk van haarzelf.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Weg<br />
<br />
Wat een naam heeft, bestaat<br />
ook als zij dood is of weg<br />
naar een vreemd land.<br />
<br />
Of helemaal niet weg<br />
maar onzichtbaar<br />
in een eigen gesloten ruimte.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Frexit<br />
<br />
zoals die man in Dieppe<br />
naast het kasteel in de diepte<br />
in zijn huis zijn glazen serre<br />
een boek leest in zijn leunstoel<br />
en weet: ik ga straks omhoog<br />
de trap op en kijk vanaf de hoogte<br />
naar de zee de golven Hastings<br />
zie ik nooit met mijn rug naar het kasteel<br />
de stad en daarna weer naar<br />
beneden terug naar het boek<br />
<br />
komen de Engelsen naar Dieppe<br />
nee wij komen naar Battle<br />
het modderachtige terrein<br />
met vele doornstruiken<br />
bezaaid met lijken, gewonden,<br />
kadavers van paarden<br />
de bijlen van de Engelsen.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
De kinderen van Groenland<br />
<br />
De kinderen van Groenland<br />
met hun mobieltjes, hun verlangen<br />
naar contact, naar de wereld.<br />
<br />
Zij lijken op onze kinderen<br />
maar ze zijn gestempeld door kou<br />
door zeehondenbloed, permafrost.<br />
<br />
Hoe moeten ze ontdooien<br />
in een wereld van olie, mineralen<br />
zonder kajaks, honden, duisternis?<br />
<br />
Kunnen ze hun trots hervinden<br />
de wijsheid van het oude volk<br />
zodat ze zich niet hoeven doden?<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Quantum<br />
<br />
ik heb kartonnen voeten<br />
dat wil zeggen dat ze tegelijk<br />
gevoelig en gevoelloos zijn<br />
dik en kwetsbaar<br />
het lijkt een quantumtoestand<br />
of zoals een kat met een propje<br />
speelt aandachtig en toch<br />
volkomen onverschillig<br />
of tegelijk een trap opgaan<br />
en afdalen op blote voeten<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Noordwest-Groningen<br />
<br />
Terug van de bergen, de woestijn<br />
in de ogen nog het zand van El Azrak<br />
was ik mij in het landschap<br />
van Pieterburen tot Zoutkamp.<br />
<br />
Dit land wil evenmin gezellig zijn<br />
maar groener, welkom voor water<br />
en het laat de wolken langsglijden<br />
of zich omhelzen in eenzaam grijs.<br />
<br />
Wat is het hier, koud en wijd en<br />
met de wind komen de geuren<br />
van zout en wier, boten, vis.<br />
Ook de klei wil het water weer.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Arsarnerit (balspel) (Noorderlicht)<br />
<br />
Vannacht kwam je na lang wachten<br />
naar me toe en je mond raakte de mijne.<br />
Je zei: ik ben terug, stofzilver stijgend<br />
<br />
In de lucht. Wat strooit dit uit?<br />
Dansend in brede vlagen. Was je daar ook?<br />
De hemel werd vol fakkels, maar langzaam<br />
<br />
Verdween je licht, sneller dan een komeet<br />
Boven de ijskoude bergen. Je blijft<br />
Mijn verlangen voeden, zo lang ik hier ben.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Volg de rivier in Jiang Nan
(Yang Jin (1644-1728))
Landschap in de stijl van Shen Zhou<br />
Een man in rode kimono zit
met gekruiste benen in
een met takken bedekte hut.<br />
Dezelfde man loopt op een brug.
Hij loopt voor zijn bediende
die een guqin draagt, muziekinstrument.<br />
Achter de heuvel loopt hij het bos in
met een staf in zijn hand, terwijl
de dienaar op een andere brug staat.<br />
Na een derde brug praat de man
tegen zijn knecht op een overdekte
vierde brug vlak voor een waterval.<br />
Boven de rivier kijken zij uit
Over een immense watervlakte.
Op een begroeide kust halen vissers<br />
hun boten op het land. Alle
gebeurtenissen gescheiden
in tijd en plaats, zijn verbonden.<br />
En de toeschouwer kan wandelen
in de heuvels en de structuur
van het landschap beschouwen.<br />
Kan niet zeggen of hij
in de natuur is of
de natuur in hem.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Muziek <br />
<br />
Staat weer volop in de belangstelling <br />
geboren als tiende kind van een graaf <br />
componeerde zevenenzeventig gezangen <br />
boven op de berg schreef en bad zij <br />
maakte ruzie met de abt van Diribodenberg <br />
nieuwe vorm van meerstemmigheid <br />
later kloosters gesloten door protestanten <br />
maar de koorboeken bleven bewaard <br />
als bindmateriaal, fragmenten zoeken <br />
nieuwe muziek maken soms hetzelfde handschrift <br />
geluk hoe maak je een geheel van stukjes <br />
de ene kerk klinkt anders dan de andere <br />
zijn de omgebouwde kerken in de meerderheid? <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Linkerhand o.a.<br />
(Frans Brüggen)<br />
<br />
De linkerhand speelt een wonderlijk spel<br />
drie vingers rusten op de lessenaar<br />
de pink steekt in een scherpe hoek omhoog.<br />
<br />
De duim hangt onder de lijst, uitzonderlijk lang.<br />
Soms rust de hand op de linkerdij.<br />
De rechter dirigeert met krachtige beweging<br />
terwijl de schouders, de rug, zeer breekbaar zijn.<br />
<br />
De hand slaat bijna teder en geduldig<br />
langzaam de muziekbladen om.<br />
Kan toch precies en met vuur<br />
een aanwijzing geven aan de eerste violen.<br />
<br />
Ik zou de pink willen kussen, mijn mond<br />
tegen de hoek houden en met mijn adem <br />
dwingen zich weer te strekken<br />
in lijn met de andere vingers.<br />
<br />
Pas op: breek de pink niet.<br />
<br />
Je kunt de hand een insect noemen<br />
maar hij blijft een hand die voor een deel<br />
zijn eigen gang gaat, al stuurt de dirigent<br />
hem met zijn arm, de dwingende kracht <br />
van zijn muzikale inzicht en bezieling.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Den Ham<br />
<br />
Boven de vleugels waar achthandig werd gespeeld<br />
vlogen in het begin nog de vogels tussen de bladeren<br />
omhoog en omlaag door het schilderij van het landschap<br />
<br />
oud cultuurlandschap Middag Humsterland<br />
maar toen later het licht steeds warmer werd<br />
zagen we in de verte nog de boerenwagens rijden<br />
<br />
waarschijnlijk met gras, geel reden ze naar de schuren<br />
losten hun vracht en reden weer terug naar het land<br />
terwijl intussen een sarabande van Bach weerklonk<br />
<br />
traag kwamen koeien langs; ze liepen kalm tot het water<br />
verlangden naar de avond, leken te genieten<br />
van de muziek in de ruimte waar we zaten.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
De handen van Imogen Cooper<br />
<br />
Twee kleine ijsberen in de spiegeling van de vleugel.<br />
Ze hollen achter elkaar aan, zonder elkaar ooit in te halen. <br />
Soms springt de rechterbeer vooruit, maar houdt dan weer in. <br />
Zijn poten bewegen snel, heftig, soms ook voorzichtig, teder bijna. <br />
De linkerbeer springt soms even over de rechter, springt terug en weer vooruit<br />
maar blijft dan weer achter. Het is een durende draf naar voren<br />
toch hollen ze nooit buiten beeld.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Nature Morte<br />
<br />
Stil leven is niet dood <br />
de vruchten blijven altijd <br />
kleuren en gloeien in het licht <br />
druiven willen steeds geplukt <br />
appels vragen om een beet <br />
citroenen om een mes <br />
<br />
maar de schedels om contemplatie<br />
we zetten de tijd niet stil <br />
het brood wordt gegeten<br />
we zien de perzik bederven <br />
of uitgezogen worden door een wesp<br />
de dode wijfjesvink ligt op haar rug.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
De schilder<br />
<br />
De man zit in zijn atelier<br />
denkt aan zandgronden<br />
jagers op zoek naar een plek<br />
<br />
kijkt naar het doek<br />
ziet groeisel op een grid<br />
denkt even aan niets.<br />
<br />
Nu ga ik het doen, denkt hij<br />
loopt het atelier uit, wandelt<br />
naar links, naar rechts<br />
<br />
komt terug, staat voor het doek<br />
neemt een oliestick, voegt iets toe<br />
streelt het groezelige wit<br />
<br />
kijkt een uur lang zittend<br />
in de grijze fauteuil.<br />
Niet dood kijken of dood denken<br />
<br />
denkt hij.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Anish Kapoor<br />
<br />
Ik ben in een echt bloedmoment <br />
rood is altijd in het middelpunt geweest<br />
<br />
hoewel ik veel treurige dingen heb gedaan<br />
toch was er het rood en vreugdevol<br />
<br />
rood is lichamelijk, maar het gaat <br />
naar zwart diep naar binnen<br />
<br />
rood is een afdaling naar de hel<br />
de onbekende eeuwige herhaling<br />
<br />
rood gaat ook naar geel<br />
waar het licht is, het leven<br />
<br />
rood gaat van dood naar leven<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Meisjes aan zee<br />
<br />
Zo komen de meisjes samen<br />
zes over land en ze stappen<br />
éen voor éen op de vlonder.<br />
<br />
Niet hangend aan een waslijn<br />
maar als danseressen aan een bar<br />
de rokken niet doorzichtig<br />
licht in de wind boven stromend water<br />
kijken naar het land.<br />
<br />
Ze zijn niet even groot, muzieknoten<br />
aan een balk, misschien zijn ze<br />
aan het zingen.<br />
<br />
Eén meisje wijst met haar teen<br />
naar het water.<br />
<br />
Meeuwen drijven buiten beeld.<br />
<br />
(Sergei en Alexei Tkachev)<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Derain<br />
<br />
Het is verf maar het is<br />
een weg tussen grasbermen.<br />
<br />
Het is simpel gekwast geel<br />
maar het is een korenveld.<br />
<br />
Rechtopstaande groene vegen<br />
maar het zijn cipressen.<br />
<br />
En daar achter een berg paars<br />
onder grijs-witte luchten.<br />
<br />
Het is verf maar het is <br />
een landschap bij Chatou.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Glas<br />
<br />
O alles van glas<br />
wijnglazen, het flesje met wonderolie<br />
het flesje voor de zuigeling<br />
voor het kleine meisje vol dropwater<br />
de reageerbuis met zoutzuur<br />
jampotten met aardbeien-<br />
of cornusjam, olijven in hoge<br />
dunne glazen, met ijzeren dop<br />
spaanse uien, glasgordijnen<br />
lange vezels die het licht<br />
transporteren of megabites<br />
microscopen voor het allerkleinste<br />
brillen, glas-in-loodramen<br />
lorgnetten, verrekijkers<br />
telescopen, duikbrillen<br />
Hollandse kijker, refractor<br />
zicht op de wereld<br />
de maan geen kristallijne bol <br />
maar bergen en dalen<br />
ver weg van de volmaakte wereld <br />
van Aristoteles<br />
<br />
<br />
Syrië, Babylon, Rome, Alexandrië<br />
Venetië, Murano, München<br />
Antwerpen,Amsterdam, Alkmaar<br />
Middelburg, Delft, Den Haag<br />
<br />
Gallileo, Newton, Keppler<br />
Anthonie van Leeuwenhoek<br />
Spinoza, Sacharius Jansen<br />
Hans Lipperhey, Jacob Metius<br />
<br />
toevallig samenbrengen van sodablokken <br />
rondom een vuur in een zanderige woestijn<br />
gekleurde zalfpotten door metaalzouten<br />
gesmolten glas over een aardenwerk <br />
vorm gegoten, wikkelglas<br />
<br />
vensterglas waarachter mijn geliefde<br />
Romeinse flesjes met as<br />
zicht op een wereld <br />
op de sterren.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Fietsen<br />
<br />
Zij heeft speciale schoentjes om de trappers van haar fiets vast te houden. Ze heeft een fietspakje aan, glad en ademend. Ze heeft een fietshelm op haar hoofd die het haar bedekt, maar ook vrij laat. Het wappert alle kanten op in de wind. Een staart hangt vrij en zwaar op haar rug. Ze rijdt in de regen, in de zon, in de wind, heuvel op, heuvel af. Hoe sterk is de eenzame fietser. Ze rijdt naar de broch, stapt af bij de parkeerplaats, zet haar fiets met aan beide kanten tassen met haar spullen, kleren, iets te eten en te drinken, tussen de containers, waar je afval gescheiden kunt weggooien. Ze klimt naar boven om de broch te bekijken, de enige redelijk bewaarde broch, woning voor mensen van lang geleden. De stenen zijn dubbelwandig opgebouwd tot de hoogte van een huis. Op een informatiebord staat een tekening van de vermoedelijke inhoud: ruimte voor een gezin, voor vee, verdiepingen waar ze konden eten, slapen, rusten. Waar leefden ze van? Visvangst, vlees van de schapen, zeewier.<br />
Ze loopt terug, bezoekt de wc. Het winkeltje met de bekende schilderijtjes en prullaria is dicht. Ze hoeft niks te kopen. Ze zet haar helm op, controleert de banden en fietst weg, uren lang over de weg met aan weerskanten het toendralandschap, waar turf wordt gestoken. Ze komt langs een afrit naar een steencirkel en kiest die weg, stapt af bij een parkeerplaats waar niemand is, zet haar fiets tegen een stenen muurtje, klimt omhoog naar het heiligdom, soppend door de natte toendra, raakt de stenen aan, voelt geen vibratie, daalt weer af.<br />
Ze rijdt door tot de noordelijkste punt van de Hebriden, tegen de wind. Ze stapt af bij de haven van Nes, kijkt naar de golven. Haar staart waait bijna horizontaal. Ze kijkt naar de bus met de bezoekers van de plek. Ze denkt niet: zat ik maar in de bus. Met de wind mee fietst ze terug naar de driesprong en kiest daar de weg naar Stornoway, waar ze uren later aankomt en een B&B kiest en eet in een bar en daarna doodmoe gaat slapen om de volgende dag de boot te nemen naar een volgend eiland om weer te fietsen, te fietsen, in regen en wind<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Monoloog<br />
<br />
Ja, gescheiden, heel vervelend, mijn dochter woont in Dresden, ver weg, ik moet twintig uur wachten op aansluiting, eerst nog naar een vliegveld, kost veel geld, boodschappen doe ik in Inverness, ook eerst twee uur met de auto en dan nog terug, ben je een dag kwijt, mijn eerste man was vreselijk, de scheiding ook, mijn nieuwe man is heel aardig, hij heeft een schildklierafwijking, eerst nog gewerkt op een kinderdagverblijf, nu gepensioneerd, kunnen het niet redden met pensioen, moeten B&B erbij, hard werken, op het eiland was een juwelier, er kwamen mannen die alles hebben meegenomen, de verzekering wilde niet geloven dat de kostbare spullen weg waren. gaven alleen vergoeding voor niet dure sieraden, nog een keer geprobeerd, maar die man kon de sieraden niet goed uitstallen, op plaatjes, failliet gegaan, kleinkinderen zie ik niet vaak, andere dochter woont in Engeland, hier op Skye is het mooi en rustig buiten het seizoen, sneeuw valt steeds maar en klinkt in, wordt heel hard, verderop kun je niet voldoende water krijgen, de douche stopt, hier wel, kun je gewoon douchen, heb vrienden hier, blijf hier, maar alleen kun je een B&B niet runnen, moet ik het huis verkopen en kleiner wonen, niet terug naar Engeland, vlak bij zee, de tuin gras maaien, houten huisje bouwen met leisteen het dak bedekken, schilderen kan niet, te nat, wachten op een paar droge dagen, we kunnen tot de zee lopen, maar het pad is overwoekerd en we kunnen er niet meer naar toe, ga naar de tv kijken, hele dag, zitten op de bank, tafel gedekt voor vier, goed verzorgen met jus d’orange en thee en Schots ontbijt, bonen, tomaat, ei gebakken, worstje, bloedworst, champignons met toast, wel zwaar, niet iedere dag eten, te dik, geen geld voor de tandarts, twee tanden voor weg, slissen, met eten wel lastig, maar ik merk het niet meer, andere tanden los?,Skye is dun bevolkt, je kunt naar het kasteel met de tuin en het museum, Portree is niet groot, moet naar Inverness voor boodschappen, overal eieren en vlees van schapen en wol, eten kopen in Broadford, een kwartier rijden, ik ben niet technisch, mijn man komt wel even, als u nog melk of thee of koffie wilt hebben kunt u dat vragen, hoe laat ontbijt, het was een druk seizoen, altijd bezet, een gekkenhuis, iedereen komt naar Skye…<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Lieve N. (brieven aan)<br />
<br />
Er zijn gedichten die niet mogen omdat ze te naakt zeggen waar het op staat, zo zou ik je willen schrijven maar ik durf niet, lieve N,. zou ik willen schrijven, ik denk soms aan je, hoe je daar woont in dat kleine vervallen huis, met het kind dat je kind niet is, maar dat moeke zegt en aandacht vraagt, met de man die wel jouw man is, die geen aandacht vraagt maar stilte, die jou alleen laat met je warme lichaam bij de kolenkachel terwijl het kind speelt en geen lawaai mag maken, want de man schrijft zulke ontroerende brieven aan de jongen die zijn zoon niet is.<br />
<br />
Je bent koud geworden van alle kou die op je afkomt, je verlangt naar de een terwijl je het kind draagt van de ander, mooi praten kunnen mensen over onfatsoen, maar jij geeft liefde en je krijgt het kind van een ander en verwijten over nutteloos gefantaseer, lieve N., hier zit ik ver van je bed en denk aan warmte, je kind redt zich wel, maar jij N.?<br />
<br />
Je kust je moeder niet meer in het ziekenhuis, evenmin je man als je weer thuis bent, thuis in de caravan naast de afbraak waar de kolenkachel al weg is, was je je handen onder de dunne straal verpieterd water om de besmetting weg te wassen, ik hoor je stem door de telefoon die niet besmet, warmte op afstand, ik denk aan je kind dat niets weet, dat blank in je slaapt, zich vast besloten voedt laat het huis klaar zijn als het kind komt.<br />
<br />
Je maakt je boos omdat je bang bent dat je emoties een gevolg zijn van scheikundige reacties in je lichaam, wat schreef Hans Vlek ook al weer over Dr. Debakey ‘die steeds als een traan opwelt in zijn ooghoek, dit wijt aan een vuiltje of ui’… wat een onzin, je verdriet is er, je kind ook en het groeit, je zegt het zelf echt of niet, je kunt het evenmin afmeten aan dat van de wereld waarin je het kind zal voeden tot man of vrouw, maar als het een vrouw is voed het anders op dan je moeder.<br />
<br />
Ik stel me voor dat je denkt: laat er nu eens eindelijk geen poëzie uitkomen, maar proza, een man die rechtuit schrijft of zegt wat hij vindt, zonder de vorm van een gedicht, er is genoeg over mij gedicht, lazer op met je strofen uitzuigers poëtische profiteurs, je kunt maar niet steeds op mij teren mijn kind krijgt geen dichtbundel te lezen de pest is het, alleen nog een krant of hoogstens een brief van zijn vader.<br />
<br />
Ik weet niet wat je hier van vindt maar ik heb geen proza om aan jou, ik ga soms zitten voor een brief, bang voor trivialiteiten, laat maar, dit is nu mijn manier om je te laten weten dat ik aan je denk en aan die kleine naamloze laat het een vrouw zijn, voed haar sterk op, daar gaat het toch om, deze gedichten zijn het niet, het is de liefde die zij moet doorgeven en liever ook ontvangen.<br />
<br />
Je lijkt op Fenice van Chrétien de Troyes als je zegt van Cligè: wie het hart heeft moet ook het lichaam hebben, jouw hart behoort hem en je hebt het hart dat niet alleen te beweren, je leeft er naar of je wilt er naar leven en geven, maar hij wil niet, was je maar een heks, dan kon je hem eerst te drinken geven, de liefde tot stervens toe laten drinken en dan als Isolde zeggen: als het zo is, ga en haal mijn bruidshemd, ik wacht.<br />
<br />
Somber en zelfbewust loop je over de Markt, je hebt een boek voor hem gekocht en je voelt je in de steek gelaten, omdat hij ging toen een ander hem riep, je bewijst hem steeds maar eer, terwijl hij je achterlaat met wat N? wat doe je alleen in de caravan bij de oliekachel die brandt in deze warme lente, wat doe je als je niet leest? zit je stilnaar de jonge stieren te kijken, naar de buren, de opgaande zon?<br />
<br />
Je bouwt zorgvuldig aan een grote woede, terwijl hij het huis laat bouwen, je antwoordt alleen nog maar op vragen, over hoe een deur een venster, je gaat naar de dokter en vertelt kort hoe onzeker hij was over je pijn, je zit bij de tandarts te wachten tot je geholpen wordt aan zichtbaar bederf, je wijst hem af als hij je wil strelen, omdat je zijn tederheid niet kan vergeten, je kwetst hem omdat je zelf zo lang vergeten bent, verwaarloosd, vergeten.<br />
<br />
Hij ging op weg om half twaalf, je hoorde de auto op de kasseien en jij zat te staren met je handen in je schoot, later trok je het bed uit de wand, je ging slapen en hoorde nog lang auto’s naderen die verder reden, toen hij terug kwam, had hij nog twee uur om te slapen op de bank ’s ochtends hield je het kind stil en bracht hem koffie terwijl het bed allang weer in de wand verdwenen was.<br />
<br />
Je kocht het boek zonder dat je het wist bij de minnares van je man: gedichten en zij pakte het met een glimlach, met liefde in, wetend hoe mooi hij het zou vinden, keek ze je na toen je de deur uitging? heeft ze zich toen teruggetrokken uit schaamte, uit verdriet, omdat ze wist dat zij ook eens zó uit een winkel zou lopen haar geschenk onder haar arm, haar borsten zwaar van verlangen, niet zo zwaar als de jouwe.<br />
<br />
Vandaag zag ik je letter, N, op een schilderij van Gianni Dessi uit Rome , hij schilderde een lam zoals jij het ooit in je armen droeg achter het huis dat nu weg is, zijn lam was opgebouwd uit figuratieve resten, vlekken, boven de letter N die zijn poten vormden, links en rechts, een vlammend angstig duister waartussen het lam AG N US aarzelend en teder naar voren kwam, met hangende oren, bedreigd door AG en US langs het roomwitte pad, maar het ontkwam naar voren.<br />
<br />
Iemand werd wakker met de woorden: ‘Hij dacht voortdurend aan te vroegen dood geboren’, dat mag niet gebeuren N, jouw kind moet leven zoals kinderen uit de Sahel die dik en rond geboren worden terwijl hun moeder uitgeput en nauwelijks zogen kan; wreed en schoon is het leven dat zich klaar maakt om in ons huis te wonen, onze kinderen ze maken dezelfde fouten of andere ze gaan gebukt onder ons verleden maar ze zullen rechtop staan en de liefde begroeten als een wonder.<br />
<br />
Door de beregende ramen van de caravan zag ik je buiten lopen: drie beelden, donkere toverlantaarnplaatjes van zuster Ursula in een getekende werkelijkheid welke vlinders zocht je in het duister te ontlopen? in drie beelden stilgezet, fasen in een proces naar een voorspelbaar einde, alleen die ene vlinder neem je altijd mee je hebt hem gevangen tot de metamorfose, waar hij zelf het leven leven moet waar hij van je weg vlindert, jou achterlatend met je bittere honing.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Je zegt dat je het mooiste kind van de wereld hebt gekregen, je lacht er niet eens verontschuldigend bij je vindt hem schandalig mooi: moeder-liefde is nergens mee te vergelijken, je legt je zoon in de wieg naast de kolenkachel, die weer terug is in het nieuwe huis, je vertelt hoe onbegrijpelijk je het vond toen een zuster jouw kind wegdroeg twee meter van je bed, je gaat bij je zoon zitten ik mag hem even in mijn armen nemen, hij nam geen deel aan onze emotie keek zonder verleden naar ons op.<br />
<br />
Je bent te dichtbij gekomen, ik heb lang met mijn brief gewacht langer dan je lief was: hoe laat ik je los? nog steeds denk ik aan je, hoe je beweegt, nu in het nieuwe huis met je zoon, zie ik je lopen, je laat hem niet meer los, heeft hij me van jou bevrijd, hij maakt zich straks al van je los, je blijft alleen met sentimentele onzin: ‘een kind is altijd een bewijs van vreugde en trouw’ staat op één van de kaarten.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Zwart<br />
<br />
Een doos die net open is<br />
en dus nog donker.<br />
<br />
Deze is al langer open<br />
daar is het licht.<br />
<br />
Dat donkere gat daar<br />
daarachter is het licht.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Een wereld<br />
<br />
Tot leven komen bewerken en monteren<br />
een wereld van het begin hard en mistig<br />
veel later een oude beschaving monumenten<br />
niet als herinnering maar als buiging<br />
naar de tijd zelf de onmeetbare tijd<br />
niet gericht zoeken maar dwalen<br />
om de rivieren planten bergen dieren<br />
heen draaien vliegen wandelen<br />
halt houden op een plek landschap<br />
laten woekeren rusten vergaan.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Uit evenwicht<br />
<br />
<br />
De straat springt op als je passeert<br />
ik struikel over de gladde stenen<br />
je jas hangt open, je sjaal waait op<br />
je weet waar je naar toe gaat<br />
ik ben vergeten wat mijn doel was<br />
jij hebt gezien wat mij ontbreekt<br />
ik weet dat ik je niet meer zal zien<br />
waar niemand je verwachtte<br />
waar iemand je missen zal.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Meisje zee <br />
<br />
Je komt en je gaat<br />
je ruist en loopt uit<br />
je bent wijd en geheim<br />
je zuigt me naar je toe<br />
en laat los, je speelt<br />
omdat het moet<br />
van maan en wind. <br />
<br />
Ik mag komen<br />
je omspoelt me<br />
beantwoordt mijn hunkering <br />
en zwijgt in het ruisen. <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Herdenking 2<br />
<br />
Ben ik hier om licht te zien<br />
of het duister, bij de kolom<br />
die opzij staat, in de stad waar uit<br />
op ijzeren wegen<br />
<br />
Ben ik hier om gedachten<br />
mee te geven, woorden?<br />
<br />
Woorden voor terreinen en gruis?<br />
<br />
Zoals uit de zwart geslagen boom<br />
met afgescheurde tak toch weer <br />
het groen bloedt en straks de bladeren<br />
komen, zo wil ik hier mijn woorden<br />
laten komen als kamer, huis, bed.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Figuratie<br />
<br />
<br />
Veel mensen zeggen tegen mij dat ik iets<br />
te maken heb met ‘minder is meer’.<br />
<br />
Verwijder de dingen die niet meer echt zijn<br />
niet meer van belang of niet functioneel.<br />
<br />
Wat is je definitie van bewustzijn?<br />
Heeft de realiteit alleen jouw betekenis?<br />
<br />
Je kunt communiceren met symbolen<br />
van abstracties, geef structuur aan je gedachten. <br />
<br />
Ga je naar binnen om de berg te schoppen?<br />
Niet-figuratieve kunst of niet-objectieve kunst.<br />
<br />
Kijk niet meer door een raam naar de afbeelding.<br />
Dat geeft een andere relatie tussen jou en de dingen.<br />
<br />
(Met dank aan Robert Irwin)<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Christophe Rousset speelt<br />
Forqueray Suite no 1 en ré mineur<br />
<br />
<br />
Hij graaft diep in de toetsen<br />
met verbeten gezicht, schuivende<br />
benen, voeten in glimmende schoenen.<br />
<br />
Af en toe komen zachte klanken boven.<br />
Hij wil ze vasthouden, meetrekken<br />
moet toegeven aan noodlottige zwaarte.<br />
<br />
Stoot diep door, ritmisch, vertraagt<br />
zet zijn schouders eronder, maar<br />
rust even voor La Portugaise.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Jonge schilder in Garnwerd<br />
<br />
Die hoge luchten vervelen<br />
in de breedte gebeurt meer<br />
de diagonalen kun je goed gebruiken.<br />
<br />
Er is veel gebeurd, op alle fronten. <br />
Het rustigste was het nog in de tuin<br />
hoewel die ook heel hard groeit. <br />
<br />
De tuin komt omhoog <br />
in een angstig makend tempo <br />
en de takken vertakken zich razendsnel.<br />
<br />
Wij kijken anders tegen het groeien aan.<br />
Het is mooi, maar het heeft een onduidelijke functie.<br />
<br />
Ik ga pas schilderen als ik het landschap<br />
uit mijn hart heb geleerd.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />Remco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-41823122478718455532019-08-02T01:54:00.001-07:002019-08-02T01:54:10.828-07:00Brieven van een dichter (Pasternak)<br />Een zeventienjarige jongen uit Moskou schrijft aan zijn ouders die afgereisd zijn naar Londen en daarvoor in Nederland de Rembrandts gaan bekijken, want zijn vader is een bekend schilder: ‘Alleen het maanlicht, als ook iets vervlogens, groots en anachronistisch, is als Todes Ahnung verwant aan dit huis en consoneert ermee in zijn combinatie van melancholie, witheid en mineur. Adagio un poco fieramente.’ De jongen heet Boris Pasternak, zit in de laatste klas van het gymnasium, speelt piano, studeert compositieleer en begint de poëzie te ontdekken. Hoewel Skrjabin tevreden is over zijn compositie, besluit hij filosofie te gaan studeren in Moskou en doet dat zo bekwaam dat hij mag gaan studeren in Marburg bij Cohen, die Russische joden, die in hun eigen land niet mochten promoveren, onder zijn hoede neemt. De jonge Pasternak schrijft een briljant referaat over Kant, maar door een ongelukkige liefde voor een meisje dat hem afwijst, ontdekt hij de poëzie en besluit schrijver te worden. Hij publiceert al gauw bundels die in Rusland worden gezien als een grote belofte. Veel later wordt hij wereldberoemd met de roman Dokter Zjivago. In deze roman is sprake van een gepassioneerde liefde van de dokter voor een vrouw met wie hij niet getrouwd is en dat echoot het liefdesleven van de auteur. Hij werd vaak verliefd en koos dan voor die nieuwe liefde. Hoe gaat hij daar zelf mee om? Als hij later verliefd wordt op de vrouw van een vriend, vindt hij dat hij onwaardig was tegenover die vriend. Zijn eigen vrouw heeft hij een vreselijk lijden bezorgd, maar dan schrijft hij aan zijn ouders, al weer: ‘’en ik ben zuiverder en onschuldiger dan een ongeboren kind.’ Hij noemt zich geen mens met hoogstaande kwaliteiten en een standvastig karakter. Nee, hij is een eenvoudige man, die zich steeds moet vernieuwen. Hij zegt het nogal ingewikkeld: ‘omdat leven voor mij niet ‘bestaan’ betekent maar betekenen: betekenen kan immers alleen naar buiten toe, voor een ander, als je de hoek omslaat, en bestaan kan je alleen voor jezelf, je gezin.’<br />Van Oorschot gaf zijn gedichten in vertaling eerder uit. Nu zijn de brieven, ‘Brieven’, in de vertaling en met aantekeningen van Petra Couvée verschenen. In de verantwoording legt ze uit waarom bepaalde brieven niet zijn opgenomen in deze selectie, bijvoorbeeld de brieven van Pasternak aan zijn nicht Olga Freidenberg, voor wie hij een levenslange liefde voelde. Deze brieven waren al in 1988 verschenen onder de titel ‘Contradans in brieven 1910-1954’.<br />De brieven zijn niet gemakkelijk en vertonen soms vreemde grammaticale sprongen. Ik vermoed dat dat niet ligt aan de vertaalster. Hij schrijft bijvoorbeeld over de dertienjarige jongen die hij was en die van zijn paard viel, waardoor zijn dijbeen brak en hij zijn leven lang mank liep: ‘Hij zinkt weg in zijn eigen schemering en kent me niet; hij staat zelfs de gedachte niet toe hij er als drieëntwintigjarige is, vraagt alleen zijn kussens te schikken en probeert in te slapen.’ Of is dit een drukfout? Een ander voorbeeld: ‘Als het lukt, ga ik voor een half jaar naar Duitsland. Ik ga om te werken. Datzelfde onvermogen te bestaan stelt me niet in staat de tijd te verdelen tussen werk en niet-werk, zoals Moskou dat eist.’<br />Boris bleef in tegenstelling tot zijn ouders in Rusland wonen na de Revolutie. In 1922 vraagt Trotski hem waarom hij geen maatschappelijke thema’s behandelde in zijn gedichten. Gevierde dichters moesten optreden als censor en les geven aan het Hoger Instituut voor Literatuur in Moskou.<br />De censuur nam hem zijn individualisme kwalijk en lange tijd mocht hij niet publiceren. De beroemde roman werd verboden en hij mocht de Nobelprijs niet aanvaarden. Hij wordt in eigen land gevangen gehouden en moet allerlei beledigingen ondergaan. De CIA bemoeit zich met een Russisch-talige uitgave van de roman, in Den Haag gedrukt en uitgedeeld op de Brusselse Expo 58. Terwijl hij geld moest lenen bij zijn huishoudelijke hulp, brengt het boek 900.000 dollar op, maar daar kan Pasternak niet aan komen.<br />Pasternak was een intelligente, talentvolle, maar ook egocentrische, overdreven gevoelige man. Zelf gebruikt hij het woord ‘hysterisch’. Dat bleek vooral in zijn relatie met vrouwen. Voor de dichteres Tsvetajeva voelde hij een grote hartstocht die veroorzaakt werd door zielsverwantschap. Er zijn vele brieven in dit boek die daarvan getuigen. In een van de eerste brieven aan haar schreef hij naar aanleiding van een droombeeld van haar: ‘Wie was je? Het vluchtige beeld van alles wat in een kritiek moment van emotie een vrouw brengt tot fysieke dimensies die onverenigbaar zijn met de menselijke proportie, als of je geen mens was maar de lucht met de pracht van alle wolken die ooit boven jou dreven. Maar dat was het rudiment van jouw bekoring.’ Hij wil naar haar toekomen in Parijs en zou daarbij zijn vrouw en zoon in de steek laten. Aan een vriendin schreef Tsvetajeva: ‘na mijn ‘Poëem van het einde’ te hebben gelezen, ontstak in B. een krankzinnig verlangen om naar me toe te komen - ik heb hem tegengehouden: ik wil geen algehele catastrofe’.<br />Zijn vrouw reist naar de familie Pasternak in Duitsland. Boris schrijft in een brief aan zijn ouders weinig vleiend over zijn zoon, die hij ‘een kleine tiran, een schreeuwlelijk, een egoïst en een machtswellusteling’ noemt. Overigens lijkt de jongen uiterlijk op zijn vader. De brief is duister in zijn taal. Als voorbeeld twee zinnen: ‘Ik zou zeggen, als een levend mens sterft, die niet eerder is ingeslapen, waarvoor komt de dood hem halen? Voor dat onafgemaakte, complexe en breedsprakige bewijs van de kindertijd die ooit bondig, onverbiddelijk en categorische werd uitgelegd.’ Gorki heeft Pasternak eenvoud van verbeelding en taal toegewenst. Hij ziet het talent van Pasternak, maar vindt dat hij nodeloos ingewikkeld schrijft.<br />Petra Couvée heeft brieven gekozen uit de revolutiejaren, de Nieuwe Economische politiek, Stalintijd, de terreur, Tweede Wereldoorlog, dooi en koude oorlog.<br /> Pasternak moet veel ellende in Sowjet Rusland ondergaan, maar hij zegt dat hij alleen in Rusland kan leven en werken. Rond 1930 komt de literatuur onder volledige staatscontrole en in dienst van de partijpolitiek. Integere schrijvers worden geëxecuteerd. De houding van Pasternak is een mengeling van moed en voorzichtigheid. Hij schrijft aan zijn vader over de executie van Sillov in zeer bedekte termen vanwege de censuur. Hij stierf twee jaar na de Nobelprijs, verzwakt door lastercampagnes, aan longkanker. Door zijn dood ontkwam hij aan verbanning. Pas in 1987 kreeg hij postuum eerherstel in eigen land. Zijn zoon mocht toen ook de prijs voor zijn vader in ontvangst nemen, maar het geldbedrag was vervallen verklaard.<br />In deze brieven krijgt de lezer een goed beeld van het reilen en zeilen van de grote dichter, maar hij moet er wel hard voor werken en volhouden. Aangename lectuur is het zeker niet.<br /><br />Boris Pasternak, Brieven, vertaald en van aantekeningen voorzien door Petra Couvée, Van Oorschot, Amsterdam 2018<br />449 bladzijden<br />Remco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-52838022738403578602019-03-10T08:00:00.001-07:002019-03-10T08:00:49.065-07:00Hey Hoo; alle watergedichten van Remco Ekkers<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGewrCHE0i_4GYwkkmSzWF3p7ECZHs6rKxHDPDqAI-t3xkArEfYE3qMPPAIIUBesPzqZ-unR49jaBTZeEW6HBy6qGkGQkPpzaIborml9lD6BDmP3m9uQMbJFGdTHbKi_OTG1LEXLJZmLZc/s1600/IMG_1651.JPG" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1600" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGewrCHE0i_4GYwkkmSzWF3p7ECZHs6rKxHDPDqAI-t3xkArEfYE3qMPPAIIUBesPzqZ-unR49jaBTZeEW6HBy6qGkGQkPpzaIborml9lD6BDmP3m9uQMbJFGdTHbKi_OTG1LEXLJZmLZc/s320/IMG_1651.JPG" width="320" /></a></div>
<h2>
Hey Hoo</h2>
<br /> <br /><br /><h3>
watergedichten</h3>
<br /><br /> Remco Ekkers<br /><br /><br /><br /><br /><br />Als met water zelf, met de gedachte spelen,<br />Spelen dat je ooit en eindelijk<br />Zult weten wat het is,<br />Het is regen geweest, een rivier, een zee,<br />Hier was het, hier heb ik het gezien,<br />En zie ik water en weet niet wat het is.<br /> Rutger Kopland<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />© <br /><br />uitg. Remigius<br />2018<br /><br />remcoekkers@planet.nl<br />remcoekkers.wordpress.com<br /><br />Inhoud<br /><br />In den beginne<br />Psalm 1<br />A bigger splash<br />Lucas Granach…<br />Hoe je een vriendin…<br />Vijver Villa Hadrana<br />Vrouwelijk<br />Jong<br />De Alice voorbij<br /> Schepen<br /> Den Helder<br /> De Lek onder Schoonhoven<br /> Het blauwe wad<br /> Tegen de keer<br /> Emigrante<br /> Thalassa<br /> Bij Bamberg<br /> Pelgrimage<br /> Statie<br /> Ruimte<br /> Rust<br /> Cycladisch<br /> Bewustzijn<br /> Voettocht<br /> Het diepe water<br /> Verzoening <br /> Embleem<br /> Thuiskomst<br /> Gids<br /> Geheugen<br /> Meisjes aan zee<br /> Elbe bij Dömitz<br /> Den Ham<br /> Lang of kort<br /> Midzomernachtmonster<br /> De libellen<br /> Weg uit Zuidhorn<br /> Volg de rivier in Jiang Nan<br /> Vallende regen<br /> In de grot van de blinde vissen…<br /> De tunnel…<br /> En toen laaide…<br /> De hartklep…<br /> Achter de grenzen…<br /> Ondertussen…<br /> De vrouw zit op haar hurken…<br /> Natuurreservaat<br /> Vogelhut Hekslootpolder<br /> Fulmaris glacialis<br /> De vader, de zoon en de gletsjer<br /> Deur<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />In den beginne<br /><br />Zoals een rivier geen bron heeft<br />maar voortvloeit uit vallende druppels<br />van een blad aan een boom in een bos<br />modderpoeltjes, geulen, kleine beken, waterstroom.<br /><br />Zoals ik er niet was voordat ik er was<br />mijn zusje niet kende, mijn ouders<br />mij niet misten toen hun ogen<br />voor het eerst oplichtten bij het zien van elkaar.<br /><br />Zoals een vloedgolf uit een beving gelicht<br />zo staat het gedicht op de bladzij op.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Psalm 1<br /><br />Zij tekent hijgend in de trein<br />het papier met kleurkrijt vol.<br />Een weg, een vaart, velden naar<br />de horizon met bloen, rood en geel.<br /><br />De zon hoog in de lucht straalt<br />en spiegelt in het water. Haar moeder<br />knikt en lacht, kijkt naar buiten<br />en denkt aan bomen, zorgzaam geplant<br /><br />in vette oevergrond, aan bladerkronen<br />boven stromend water, dan aan ziekte<br />die haar dochter neemt als wind<br />de bladeren en vloekt het kwaad. <br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /> A bigger splash<br /><br />Je staat maar aan de rand<br />van het zwembad en je kijkt<br />naar de warmte in het water.<br />Waarom spring je niet?<br /><br />Marmer-witte rimpels<br />drijven onder de zon.<br />Hij zwemt rustig onder water<br />naar de andere kant.<br /><br />Hij hoort de auto's niet<br />optrekken, rusteloos sta je<br />op jezelf te wachten, gespannen.<br />Wanneer breek je door het oppervlak?<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Lucas Cranach de Oude schildert<br />op lindehout de Jungbrunnen.<br /><br />Hij laat de oude vrouwen strompelend<br />komen, met kruiwagens desnoods<br />laat ze zich ontkleden, voorzichtig<br />glijden in het water tot de grens<br />krom en vervallen, daarna verjongd<br />met strak vel klimmen ze eruit<br />worden ontvangen door stralende<br />mannen die de nieuwe kleren<br />wijzen in een rode tent waarna<br />in het open veld een vrolijk maal<br />ze klaarmaakt voor de liefde.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Hoe je een vriendin kunt vinden<br />een Wolga-lied (Rilke)<br /><br />De rivier afvaren, dagen varen<br />onder de enorme lucht<br />en langs onmetelijke vlakten<br />tot ineens een bos oprijst<br /><br />‘oprijst als de nacht’<br />boven het stromende water.<br /><br />Later aanleggen, haar vinden<br />een boerin in de deuropening<br />van een verlaten hut.<br /><br />Haar ontmoeten, vinden.<br />Zij vertelt over haar leven.<br />Hoe de rivier voorbijstroomde<br />en de hut haar woning bleef.<br /><br />Weer wegvaren en weten:<br />hier woont een vriendin<br />voorgoed en sinds altijd.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Vijver Villa Hadriana<br /><br />Het water is groen, zonlichtgroen<br />tegen het donker van de bijgebouwen.<br />Hij staat er ontspannen te wachten<br />handen in zijn zak, overhemd<br />opgestroopte mouwen, vol in het licht.<br /><br />Kijkt naar de overkant, niet naar de kleine<br />gans die aarzelt in het water.<br />De gans drijft op zijn spiegelbeeld<br />tussen dat van het beeld en de man<br />met zijn rugzakje, op zijn gemak.<br />Het beeld staat armloos, stijf, architraaf<br />nee, deel daarvan op zijn kop, al hoeveel jaar?<br /><br />Kijkt naar de gans, naar het wisselend<br />spiegelbeeld en wil misschien wel vallen<br />in het lichte groen, verlost van de sokkel<br />zijn, nooit meer spiegelen, zodat de gans<br />opschrikt, wegvliegt, langs de man.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Vrouwelijk<br /><br />De vrouw die als een meermin<br />uit het water oprijst<br />en druppels water van zich schudt <br />terwijl zij langs de kant omhoogklimt<br />kijkt mij aan of ze me lang kende.<br /><br />Zij richt haar ogen met een glimlach <br />op mijn linkerborst en fixeert<br />de kleine tepel.<br /><br />Ik voel dat hij groeit onder haar blik<br />en nog voor ik kijk naar de welving<br />voel ik het wegen van het vlees<br />het trekken van de zachte huid.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Jong<br /><br />We waren klein en speelden<br />met een fles water in het gras<br />een deken van zolder, een steen.<br /><br />We waren zo gelukkig als nooit<br />later, we dronken om beurten<br />zaten samen onder het dek<br /><br />hielden de stenen één voor één<br />warm in onze handen, wisten<br />niet van wie de opdracht kwam.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />De Alice voorbij<br /><br />Door de industriehaven varen<br />we de Alice voorbij, leeggestript<br />roestig, wacht zij tot ze wordt gesleept<br />naar het vreetdok, stalen tanden.<br /><br />Niet meer aan water denken<br />wat wankelt zoekt verbinding<br />met vuur en eindigt, in stromend<br />ijzer, maar nu nog de aangroeiende<br />zeebaard, de geur van mannen<br />in het stuurhuis, drinkend in de roef<br />en vroeger de stoomketel, enkelvuurs<br />vervangen door de 110 pk Blauwe Deutz.<br /><br />Het brandmerk nog op de huid<br />kettingoverbrenging naar het roer.<br /><br />Uitzicht op bakken met stalen rommel<br />grijpers, kranen, in fragmenten <br />laatste vaart, weg uit dode rivierarm.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Schepen<br /><br />
<br />Waar het schip opduikt<br />is de liefde niet ver weg<br />zij is juist langsgekomen<br />of wacht gretig op de kade.<br />
<br /><br />Het schip met masten zeilen touwen<br />vaart als de blinkend witte pauw<br />heen en weer van kade naar kade. <br />Het wil stormen en windstilten doorstaan.<br />
<br /><br />Een zwaan met opgestoken veren <br />een nauwelijks bedwongen kracht<br />glijdt door het water<br />verlangend naar bewondering<br />klaar om toe te slaan.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Den Helder<br /><br />Zo helder is het niet zo zelden<br />hier aan de zee, waar de wolken<br />schijnen in het water, kijk<br />daar is het blauw, daar lichtgrijs<br />en waar de visser zijn lijn ophaalt<br />is het zo doorzichtig en scherp <br />dat de lijn breekt en zijn lood<br />op de bodem blijft <br />tussen de witgepokte stenen.<br /><br />Het water een spiegel, geen metafoor<br />en landinwaarts de stralende waterhemel.<br /><br />Alles staat in lichtelaaie<br />te weerkaatsen, waterglans<br />en lichtgezicht<br />een durend magnesiumlicht<br />lichtscheermes, brandhelder.<br /><br />De visser herstelt kalm zijn lijn<br />werpt zijn nieuwe lood<br />dwars door het glas.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />De Lek onder Schoonhoven<br /><br />De schilder heeft de bocht<br />van de rivier vervalst.<br />Ik herinner me zilverig<br />water als ik uit school<br />hier een uur kwam zitten.<br /><br />Uitzicht op het westen<br />weg naar het grote water.<br />Pas aan het eind van de krib<br />onder het roodrieten mandje<br />zag je de verte onder de zon.<br /><br />Ik zit weer onder de steile<br />glooiing en hoor het water komen.<br />Nu niet het pof-pof van de boten.<br />Achter me bij goede wind<br />de klanken van het carillon.<br /><br />Voor het torentje van Ameide<br />of Grootammers de boeien<br />van de binnenbocht.<br />Daarachter windstilte.<br />Steeds weer uitzicht op licht.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Het blauwe wad<br /><br /><br />1<br />Wie hier verdwaalt zoekt<br />tevergeefs een steunpunt.<br />Het water lokt tot verdrinken.<br /><br />Dagen nu al dwaal ik langs<br />het water. Waar zal ik belanden?<br />Ik zie geen overkant.<br /><br />Als het water wegtrekt<br />zie ik sporen van leven:<br />wier, mosselschelpen, gruis.<br /><br />2<br />De nacht is een bed<br />dat mij warmte onttrekt<br />tot ik als een schil blijf liggen..<br /><br />Ook in de zon geen warmte<br />uitzicht naar niets dan de verte<br />verdampend licht in de randen.<br /><br />Waar zijn de vogels?<br />Kunnen ze blijven zweven?<br />Hoe klinken hun stemmen?<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />3<br />Ik wacht op de roeiboot<br />uit de kamer.<br />Hij moet naar binnen drijven.<br /><br />Ik zal hem iets het land<br />op trekken<br />tot hij stil<br />ligt en wachten tot de avond.<br /><br />Pas in het donker weg-<br />varen met mijn rug<br />de kamer binnen varen.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Tegen de keer<br /><br />Lopen langs een oever<br />toen de avond viel.<br /><br />Zo mooi was het niet.<br />Er was te veel onrust<br />nog in, te veel verlangen<br />naar wat komen moest.<br /><br />Maar nu is het gekomen<br />of niet en het was<br />goed zoals het was.<br />Nu pas loop ik zonder<br /><br />verwachting langs die oever.<br />Ik loop alleen nog<br />te genieten van wat<br />daar bij het water was.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Emigrante<br /><br /><br />Het meisje rechtop aan de reling:
afscheid van het vlakke land.
Nog niet op weg naar de bergen
in het oosten, de kruidige lucht.<br />In haar hoofd kou, het schaatsen
de jongen aan haar zij, blozend
sleept hij haar over de fortgracht
tot zij doodmoe komt bij het begin.<br />Nu de Nieuwe Waterweg, stil
kijkend naar schepen die passeren.
Windstil, bij Hoek van Holland mist
zodat die kust nooit verdween.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Thalassa<br /><br /><br />Als ik afscheid neem
van de zee en me telkens
weer omdraai en denk: nu
nu zie ik haar voor het laatst<br />hoe ze daar ligt en beweegt
stil of golvend tegen het zand
de kleur van de lucht
de geur van de wind<br />en als ik even verder loop
is ze weg, voorgoed verdwenen
niet op te roepen, onkenbaar
verscholen achter de duinrand.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />
Bij Bamberg<br /><br />1<br />Het beeld van de boom
in de rivier, in de langzaam
stromende rivier, voor de oever.<br />Daarachter het okeren koren
het bos en de blauw-grijze heuvel
in de verte, onder de lucht.<br />Twee wandelaars, één wit
één zwart, bewegen langzaam
met de rivier mee, door het koren.<br />Zij verdwijnen achter bomen
worden nog even zichtbaar in
de ruimte tussen takken.<br />Alleen nog rivier.
De boom in het water
verduistert traag.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />2<br />Een beetje bitter en zoet
mengeling van bomen
water, zon, voor het eerst
in Bamberg, lopend langs<br />de rivier, heftig in vlagen
een kruidigheid die altijd
bestond, maar nooit herkend
tot het geurbeeld, klaar<br />gemaakt voor herinnering
een naam kreeg en alleen
nog verwees naar een plaats
en een tijd zonder betekenis.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Pelgrimage<br /><br />Nog maar net vertrokken<br />uit de stad en nu al dorstig.<br />Hij vraagt water aan het meisje<br />bij de put maar ziet niet<br /><br />hoe zij kijkt naar zijn ogen<br />terwijl zij zijn kruikje vult.<br />Hij wendt zich naar het pad<br />waar de anderen lopen.<br /><br />Zij ziet hem nachtblind gaan.<br />Zij moet terug naar het huis<br />bij de stadswal. Hoe lang<br />gaat hij? Wie lest zijn dorst?<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Statie<br /><br />Hoe zij verstilt<br />tot glanzend water<br />tussen randen groen<br />na de reis onder bomen.<br /><br />Dood als persoonlijke<br />vijand, vrouw als rivaal.<br />Wat gaat hem de lente aan<br />bij het lied van de aarde?<br /><br />Hij gaat neer in de ring<br />nadat hij voor haar zong.<br />Nu klinkt de stilte.<br />Spiegel, omfloerste trom.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Ruimte<br /><br />Hoe groot de wereld is<br />hoe ver eb, hoe diep<br />de weg in Bazilië langs<br />palmbomen en tamarinde<br /><br />naar de waterwegen<br />van de rivier en mensen<br />met manden op hun hoofd<br />op weg naar hun huis<br /><br />en achter de bergen<br />het oerwoud, de donkere<br />goden, vermoede apen<br />vissen op weg naar zee.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Rust<br /><br />Hij staarde in het water<br />maar verloor zich al gauw<br />in onbestemde gedachten<br />omdat niets minder geschikt is<br />ergens over na te denken<br />dan een stromende rivier<br />waarin alle gedachten beelden<br />worden en alle beelden verglijden<br />in water dat komt en gaat:<br />muggen, zwaluwen, vlucht.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Cycladisch<br /><br />1<br />Zo eindigt een zeevaarder<br />die zeilde naar Kreta of Troje.<br /><br />Zijn lijk ligt op de rechterzijde<br />rug naar de achterkant van het graf<br />in gehurkte houding armen voor de borst.<br /><br />Zo eindigt een zeevaarder<br />voor de gesloten ogen<br />een loden modelschip<br />naast hem het idool.<br /><br />2<br />Het eilandenmarmer is stil.<br />Haar delta boven de dijen.<br /><br />Een vrouw, de borsten<br />licht aangezet, in kalme<br />extase, op de tenen<br />de armen gevouwen, klaar.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Bewustzijn<br /><br />Waarom weten wij niet<br />hoe wij iets weten<br />en groeien wij tegen<br />onze dwarsigheid in?<br />Er valt iets in het water<br />en de rimpeling ben ik.<br />Ik zie de zwarte kat liggen<br />in een mand op kranten<br />die nog gelezen willen worden<br />terwijl hij zijn ogen knijpt<br />en lijkt te denken aan wat<br />hij vanavond zal gaan doen<br />en ik wil lezen wat daar ligt<br />onder de kat, over de ontcijfering<br />van lineair A, krassen op vazen.<br />Dansend met het lichaam<br />en de hersenen af en toe <br />een duwtje geven, zachtjes.<br />Het enige dat gelijk blijft<br />is verandering.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Voettocht<br /><br />Later: een plaat van het strand<br />bij Højen, van Viggo Johansen -<br />nooit in Højen geweest -<br />het linnen komt dwars door de verf<br />toch weer de geur en het geluid.<br /><br />Eindelijk rustig de lucht bekijken<br />de architectuur van de duinen<br />loop ik bij Højen over het linnen<br />geen mens te zien: zee en zand<br />zoals tussen Bergen en Egmond.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Het diepe water<br /><br /><br /><br />Het laatste moment bij het water.<br />Er gebeurde iets met haar ogen.<br />Ze leken donkerder en kleiner<br />te worden, krinpende cirkel.<br /><br />Zij trok naar binnen<br />beweging waarin ik mee moest.<br />Zij werd zeer eigen<br />ook een teder embleem.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Verzoening<br /><br /><br /><br />Maanden doof onder water<br />blind voor je zon.<br /><br />Tegen de loodkleurige lucht<br />achter mij de zon, opnieuw<br />een boog, zo kleurig<br /><br />dat het na het violet<br />niet op kan: nog eens<br />geel. groen, boven de stad<br /><br />waar ik weg was.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Embleem<br /><br /><br /><br />Het hangt desperaat<br />in het borrelglas<br />halfvol water<br />de steel gekromd<br />kroonbladeren nog paars<br />met een blad hijgend<br />over de rand van het glas<br />het Maarts Viooltje.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Thuiskomst<br /><br /><br />De voet van het standbeen<br /><br />is dooraderd, al ben je niet oud.<br /><br />Je knoopt vermoeid je jurk open<br /><br />voor het bed met de dichte brieven.<br /><br /><br /><br />Koffers staan te wachten<br /><br />op het licht van morgen of<br /><br />later, maar de handtas<br /><br />wil snel geïnspecteerd.<br /><br /><br /><br />De bloemen willen uitgepakt<br /><br />en water, kunnen één nacht<br /><br />wachten, maar de brieven niet.<br /><br />Kom in bed, open het dek.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Gids<br /><br /><br /><br />Ik ben graag in de berg.<br />Het is hier rustig en koel.<br />De lamp voor mijn voet.<br />Ik weet de weg.<br /><br />Niemand hoeft te dwalen.<br />Ik toon beeld en gebruik<br />de schelp in het krijt<br />de donkere feestkoepel.<br /><br />Ik laat de scheuren zien<br />maak een nieuwe grap.<br />Ik breek de vuursteen<br />open: oerwater.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Geheugen<br /><br />We halen water uit de kraan<br />slapen boven, leggen de sokken<br />in de la, de truien hoog in de kast.<br />Dat hoeven we niet te onthouden.<br /><br />We gebruiken het alfabet<br />voor onze muziek en boeken<br />vinden moeiteloos Gerlach<br />en Stravinsky of Rothko.<br /><br />Maar waar is toch de bloeddrukmeter<br />de tube lijm en de ventielslang?<br />Waar in de supermarkt de ahornsiroop<br />en wat is de zin van ons leven?<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Meisjes aan zee<br /><br />Zo komen de meisjes samen<br />zes over land en ze stappen<br />éen voor éen op de vlonder.<br /><br />Niet hangend aan een waslijn<br />maar als danseressen aan een bar<br />de rokken niet doorzichtig<br />licht in de wind boven stromend water<br />kijken naar het land.<br /><br />Ze zijn even groot, muzieknoten<br />aan een balk, misschien zijn ze<br />aan het zingen.<br /><br />Eén meisje wijst met haar teen<br />naar het water.<br /><br />Meeuwen drijven buiten beeld.<br /><br />(Sergei en Alexei Tkachev)<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Elbe bij Dömitz<br /><br />Nu kijken naar het woelende, stromende water<br />met de flikkeringen van licht tussen het duister.<br /><br />Aan de overkant was het leeg, maar vrij, hoe<br />zou je daar moeten komen zonder brug of veer?<br /><br />Hij zwom in een blauwachtig hemd, korte broek<br />nagels geklemd om een pakje op zijn hoofd.<br /><br />Hij zwom met één hand, wist te weinig van de stroom.<br />’s Ochtends werkte hij nog in de bakkerij.<br /><br />’s Middags at hij het verse brood met kaas en vlees.<br />’s Avonds sloop hij naar het water, op gympen.<br /><br />Haalde diep adem, zwom met open mond, tot<br />de stroom hem greep en hij worstelend werd gezien<br /><br />door soldaten op een boot die hem overvoeren.<br />Boven hem vloog een reiger naar het oosten.<br /><br />De Elbe stroomt maar door, nu in het licht van de zon<br />op weg naar het westen, zo lang het duurt.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Den Ham<br /><br />Boven de vleugels waar achthandig werd gespeeld<br />vlogen in het begin nog de vogels tussen de bladeren<br />omhoog en omlaag door het schilderij van het landschap<br /><br />oud cultuurlandschap Middag Humsterland<br />maar toen later het licht steeds warmer werd<br />zagen we in de verte nog de boerenwagens rijden<br /><br />waarschijnlijk met gras, geel reden ze naar de schuren<br />losten hun vracht en reden weer terug naar het land<br />terwijl intussen een sarabande van Bach weerklonk<br /><br />traag kwamen koeien langs; ze liepen kalm tot het water<br />verlangden naar de avond, leken te genieten<br />van de muziek in de ruimte waar we zaten.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Lang of kort<br /><br />Een spons leeft wel twee duizend jaar <br />maar wat heeft hij er aan als hij<br />het niet weet? De eendagsvlieg<br />weet het ook niet en is evenmin<br />bang voor de dood of de toekomst.<br /><br />Twee duizend jaar het water filteren <br />voedsel verteren, andere dieren voeden<br />met wat overblijft en zelfs medicijnen<br />produceren tegen kanker en aids maar <br />wat hebben we er aan als we toch dood gaan?<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Midzomernachtmonster<br /><br />Het geruis van vleugels van een donkere engel<br />in jouw droom deze zomer, het lispelen<br />van een steen in de formatie, de plons van een veer<br />op het water en het schrille gefluit<br />van een zoogdier diep onder de grond.<br /><br />De branding die als een kat over het strand loopt<br />waarboven een schaterende maan mooi weer speelt.<br />Het humeurig tokken van een boshaan<br />het onverwachte ploffen van de wijde medusa<br />de plotselinge schreeuw van het spierwitte zand.<br /><br />Over het water komt een gruwelijk wezen<br />komt thuis, grijpt de nimfen met klauwen<br />van zeewier, druipend het gele slijm<br />en trekt uit hun haren de draad<br />van Ariadne, dwingt ze in zijn labyrinth.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />De libellen<br /><br />Waar de zwaan zwemt met vier jongen<br />over het kleine kratermeer Monticchio<br />zweven de blauwe libellen Calopterix Virgo.<br /><br />Waar de vader zwaan de jongen bedreigt<br />die aan komt rennen om te vissen<br />vliegen rusteloos de blauwe libellen.<br /><br />Waar de vader van de jongen zijn zoon redt<br /> -angstig staat de jongen te wachten<br />tot de hand op zijn schouder hem rustig<br />leidt langs de blazende zwaan-<br /><br />Daar dansen de blauwe libellen<br />over het water en schrijven hun brieven<br />over de zwaan, de jongen, het kratermeer.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Weg uit Zuidhorn<br /><br />Over het kanaal weg<br />naar Middag Humsterland<br />Beswerd, Brillerij, Hardeweer<br />Krassum, Suttum, langs<br />de afgetichelde percelen<br />sporen van de Groninger<br />baksteen industrie, begonnen<br />door de monniken van Aduard<br />lage polders, zware zee-inbraken<br />vette klei, hoge luchten.<br />Nog verder, weg langs de Lauwers<br />door het drooggemalen land<br />naar de Waddenzee, nog verder<br />voorbij de eilanden, eindelijk<br />de zee, de zee, tot ver in het noorden.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Volg de rivier in Jiang Nan<br /><br />Een man in rode kimono zit<br />met gekruiste benen in<br />een met takken bedekte hut.<br /><br />Dezelfde man loopt op een brug.<br />Hij loopt voor zijn bediende<br />die een guqin draagt, muziekinstrument.<br /><br />Achter de heuvel loopt hij het bos in<br />met een staf in zijn hand terwijl<br />de dienaar op een andere brug staat.<br /><br />Na een derde brug praat de man<br />tegen zijn knecht op een overdekte<br />vierde brug vlak voor een waterval.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Boven de rivier kijken zij uit<br />over een immense watervlakte.<br />Op de begroeide kust hale vissers<br /><br />hun boten op het land. Alle<br />gebeurtenissen gescheiden<br />in tijd en plaats, zijn verbonden<br /><br />en de toeschouwer kan wandelen<br />in de heuvels en de structuur<br />van het landschap beschouwen.<br /><br />Kan niet zeggen of hij<br />in de natuur is of<br />de natuur in hem.<br /><br />(Naar ‘Landschap in de stijl van <br />Shen Zhou’, een schilderij van Yang Jin (1644-1728))<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Vallende regen<br /><br />Als jonge man luisterend naar de regen<br />vol vreugde om het zingen van de meisjes<br />op de buitengalerij boven het water. Achter hen zag ik<br />de schemerende rode kaarsen en de zijden godrijnen.<br /><br />Als volwassen man luisterend naar de regen<br />vluchtend op een boot over de wijde rivier<br />onder lage bewolking, hoorde ik boven mij<br />de roep van een gans, worstelend met de westenwind.<br /><br />En nu luister ik opnieuw naar de regen<br />in mijn kleine cel. Mijn haar is grijs.<br />Ik aanvaard treurnis en geluk, eenzaamheid<br />gezelschap met gelijk gemoed. Ik hoor<br />de regen vallen op de trappen van de tempel<br />tot een nieuwe dag komt, in helderheid.<br /><br />(Jiang Jie, vertaald uit het Chinees en Engels)<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />In de grot van de blinde vissen liep ik verloren. <br /><br />De vis was overal, fluïdum van vis<br />elke donkere plek op de grond was een graf. <br />Ik zag hoe naakt het water was, hoe rimpelloos <br />tot een vis blinkend opsprong.<br />Ik liep daar, geschrokken <br />door de pets op het water<br />ademend in de koude lucht, struikelend naar huis.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />De tunnel onder het kanaal belopen <br />lange betegelde gang, bijkomen <br />uit narcose, schijnbaar uitzichtloos <br />een beetje vervuild. Buiten natte kou.<br /><br />In het water een boot in de sneeuw. <br />Je stapte bijna mis op de treeplank. <br />De holte van het ruim verdeeld <br />met schotten, wegstervende echo's.<br /><br />In beelden patronen zien opbloeien <br />uit wat je eerder zag, zodat de tekst <br />in mijn hoofd zich groepeert rond <br />komende klanken.<br /><br /> <br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />En toen laaide de oever op <br />op de plaats waar de brug <br />de overkant helder prijsgaf <br />hoog op tot in de hemel<br />zodat je nooit meer terug kon <br />je oog liet dwalen over water <br />lijnen in de lucht ging zien <br />de schaduw van een kleine wolk<br />en eindelijk in het centrum <br />van de vleugels in de ruimte <br />de gestalte van de brandende engel <br />oprijzend over huiverend land.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />De hartklep, ragdunne, buigzame <br />ordening van drie kleine parachute-<br />achtige schillen, vouwt zich op zij<br />laat het bloed binnen in de kamer.<br /><br />Een ritme barst plotseling uit in <br />een onbeheerste vergeefse razernij <br />wegstervend als echo's in een kloof. <br /><br />Zullen we nog één keer het water opgaan?<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Achter de grenzen zijn wij weerloos.<br />De wereld is een gevaarlijke plaats<br />alsof er een afvoerput bestaat<br />die wat je denkt te begrijpen wegtrekt.<br /><br />Leve het water, de boten, de wegen, de auto’s..<br />Leve het leven in de oude krant<br />toen je nog niet wist waar het heenging.<br /><br />Je bouwt een hek om de siertuin<br />graaft een vijver die blijft staan<br />ziet de muren van het woonhuis beven <br />midden in een lichtgroene tuin.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Ondertussen zit de stenen tijd<br />als jonge vrouw op haar stenen zetel <br />met de duif in haar bloedwarme hand <br />die zich elk moment kan verheffen<br /> <br />maar nu in alle rust bewogen<br />blijft en denkt aan hoe zij<br />uit kan vliegen door duisternis<br />over water naar een te bouwen nest.<br /> <br />De verminkte vingers van het meisje <br />houden haar niet: zij kijkt weg <br />droomt van een behouden huis<br />vergeet de duif die bij haar blijft.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />De vrouw zit op haar hurken bij de put <br />wasbord tussen de knieën. <br />Zij lokt mij over de lange weg. <br />Ik ben veilig tot bij de put. <br /><br />Neerduizelend naar het donkere <br />stille water, zonder spiegeling.<br />Het verlangen draagt al toenadering <br />in zich en de vrees de overgang <br />naar de vlucht. Ik wil niet mee- <br />genomen worden, ik blijf staan <br />beantwoord haar glimlach, kies <br />een andere weg, die ik maak in het gras.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Natuurreservaat<br /><br />
<br />Hier mag zij rusten in modder<br />al waait het nu te hard<br />voor de aansteker, bevende vlam.<br />
<br />Hier aan de rand van het water<br />dat straks tot rust komt<br />als de wegwakkerende wind<br />is gaan liggen.<br />
<br />Ze gieten haar mond vol<br />haar gezicht.<br />
<br />Voòr de eenzame boomzwarte vork<br />die dan weer spiegelt, loodkleurig<br />terwijl in de verte enkele vogels<br />kalm gaan overvliegen.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />
<br />Vogelhut Hekslootpolder<br />
<br /><br />Gemaakt, met kijksleuven <br />daarin richtapparatuur <br />in de buurt van scherfvrije onderkomens<br />inlaatduikers en een nevenbatterij<br />veenweiland, open schootsveld <br />vanaf de keel van het fort.<br />
<br /><br />Er wordt geschoten <br />met kijktoestellen.<br />
<br /><br />De vogels bekijken de bouwers <br />van een afstand <br />zetten luchtwachtposten uit<br />zien hoe de natuurbeschermers <br />ondiepe poelen maken<br />nieuwe stadsmuur van water.<br />
<br /><br />Ze hebben elkaar gewaarschuwd<br />zoals dat gebeurt in vogelkringen.<br />
<br /><br />De ganzen, kieviten, grutto's<br />dansen nu op gras<br />zwieren in de lucht<br />plassen in het water:<br />‘Jongens, hier moet je komen<br />hier kun je je laten zien' .<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Fulmarus glacialis<br /><br />Als ik mijn ogen sluit, zie ik golven<br />waarboven stormvogels zweven<br />op weg naar een lage hemel.<br /><br />Zij zijn alleen op de wereld.<br />Die enkele boot telt niet mee.licht grijs van boven, wit onder<br /><br />verlopend naar donker, glijden<br />lang op gestrekte vleugels<br />af en toe een korte slag.<br /><br />De kleine computer in hun kop<br />berekent snel de afstand tot het water.<br />Een vleugeltip raakt nauwelijks de golven.<br /><br />Zij vliegen uren door in het duister<br />over de donkere wateren van mijn slaap<br />lichten fel op in de lampen van het schip.<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />De vader, de zoon en de gletsjer<br /><br />Iedere berg of schots heeft zijn eigen identiteit.<br />Zij lijken maar stil te liggen in groen glas.<br /><br />Geraas van vallend ijs, een raaf krast: kra kra<br />ik denk dat ik besta. De zon en de zee<br /><br />staan weergaloos open, geen blauwe matrozen.<br />Nooit stilte. Zij staan voor de foto; de zoon<br /><br />legt zijn arm om de schouders van zijn vader.<br />Achter hen het ijs. Zij mogen geen stap achteruit.<br /><br />Nog even staat de foto straks op vaders bureau.<br />Als ze weg zijn glijdt de ijsval nog steeds.<br /><br />(Met dank aan H.Marsman en I.Biemans)<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Deur<br />
<br /><br />Oud hout en groen, zonder klink<br />of knop: de deur waar je voor staat.<br />Hier moet je naar binnen, maar hoe?<br />
<br /><br />Ik weet wel wat achter de deur<br />te vinden is: over de drempel<br />het landschap met diepe luchten.<br />Wolken die wegzeilen, overweldigend<br />licht dat weerspiegeld lijkt door water.<br />Je weet wat je te doen staat daar.<br />
<br /><br />Het landschap intrekken, waden<br />door gras en kniediep water<br />terwijl je overal vogels hoort.<br />Remco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-25404565318155194582018-08-26T03:08:00.003-07:002018-08-26T03:08:40.997-07:00Jacob Groot, De onmogelijkheid het verlatene te betredenDe onmogelijkheid het verlatene te betreden<br /><br />De gedichten van Jacob Groot in ’Verlies me niet’ (zijn veertiende bundel) zijn taalspel, maar natuurlijk gaat het over verlies. We verliezen elkaar door omstandigheden, dood, vlucht, verhuizing. De liefde kan voorbij zijn, of verloren of fataal gehinderd, maar we raken elkaar nooit kwijt. De ander blijft in ons systeem aanwezig, soms negatief, soms positief. Was het vertrek onvermijdelijk, onontkoombaar en wat voelde je? Verdriet natuurlijk. Maar vreemd genoeg ook opluchting, bevrijding. Je wordt heen en weer geslingerd tussen opluchting en spijt over dat gevoel. Wie verlaat wie en doet de volgorde er toe?<br />Hoe zullen we elkaar ooit weer ontmoeten, later en waar dan en in welke gedaante? Zijn we anders geworden? In hoeverre zijn we autonoom? Worden we bepaald door iets?<br /><br />‘Zonder dat ik het ben kom ik bij je in een andere tijd<br /><br />Een moment wacht op ons lichaam als een plaats<br /><br />Rust niet tot we komen waar het ons vindt<br /><br />Worden we begeleid?<br /><br />Alsof het de laatste geluiden zijn voor het eerst<br /><br />Zal er gezegd worden wie we waren?<br /><br />Een instrument speelt ons<br /><br />Een instrument speelt met ons<br /><br />Een instrument speelt met ons mee’<br /><br />Taalspel. Jacob Groot schrijft wonderlijke metaforen. In het volgende gedicht 5 lijken ze weinig met elkaar te maken te hebben, maar duidelijk is dat ze een niet-positieve betekenis dragen: opensnijden, rauw, vivisectie, cirrus (voorbode van slecht weer), gevild, hangen aan een zijden draad, geroosterd, vergaan, wassen neus, koude heellallen (!), verrotte, kapotte, verspeeld, verbrandt, disseminatie (uitzaaiing van gezwel), zwammen, urn, as. <br />Volgens Wittgenstein is de betekenis van een woord zijn gebruikswaarde. Hoe functioneert het woord van een dichter? Wat is de communicatieve waarde van het gedicht? De lezer gaat een relatie aan met het gedicht (of niet). Als hij de dichter serieus neemt, zal hij meegaan met de veronderstelde betekenissen van de woorden.<br /><br /> ‘Snij de herfsten open, ze lusten je rauw<br /><br />Vivisectie op melancholie, circussen vol cirrus<br /><br />Konijnen van licht, doorbloed gevild<br /><br />Coloratuur van de goochelaar die je zon heet, hoogste hoed aan je zijden draad<br /><br />Geroosterde lucht, vleesgebraad van parelmoer<br /><br />Om wordt getoverd overweldigend in het nog bestaande wat al vergaat<br /><br />Hun wassen neus in de wind van de koude heellallen, klimmen clowns uit verrotte trompetten, volgegoten met kapotte tranen, lachspiegeltjes van je verspeelde tijd<br /><br />Opeens laat de olifant van de avond zich bladstil op de piste vallen<br /><br />Muziek verbrandt daarbij, disseminatie van symboliek<br /><br />Vlammen worden zwammen in de urn des doods<br /><br />Vuur verkleurt regen die as verspreidt.’<br /><br />De dichter gebruikt metaforen waarbij object en beeld antithetisch zijn. Hoog en laag worden naast elkaar geplaatst. Roos en lul. Spot en ernst. Licht en donker. Beginnen en beëindigen. Gebruiken en bezoeken. Bereikbaar zijn ‘op alle plekken die je / nooit hebt bezocht’.<br /><br />De meeste gedichten hebben de vorm van zinnen of woordgroepen, gescheiden door een regel wit, maar soms, zoals in 10 zijn er twee kwatrijnen en twee terzetten, zonder eindrijm met regels van ongeveer gelijke lengte. Dit geldt ook voor 33. 20 bestaat uit vijf disticha; 30 uit negen.<br /><br />Het verlies is geen metafoor, het verliezen van mijn tong wel. Je kunt zeggen dat je je tong verloren hebt, maar dat is dus dan niet zo. Is er een oplossing voor het verlies? ‘De verlossing lost m’n verlies niet op / Of lost m’n verlies misschien m’n verlossing op? Verlost m’n verlies me zo van de verlossing?’ In elk geval is het gedicht daarover geneeskrachtig. ‘je gedicht staat op uit zijn dood’; maar nooit sentimenteel, laat staan huilerig. De ik experimenteert als Bloodshot, de voormalige soldaat uit de comics met regeneratieve krachten. Zijn bloedbaan bevat een miljard nanocomputers, waardoor hij snel kan genezen van zijn verwondingen.<br />De dichter geneest door tegenspraak, paradox, raadsel.<br /><br />Jacob Groot, Verlies me niet, een gedicht, De Harmonie, Amsterdam 2018.<br />67 bladzijdenRemco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-16583923275748669932018-08-26T03:02:00.004-07:002018-08-26T03:02:29.857-07:00Willem Jan Otten, Dromen, leven en stervenDromen, leven en sterven<br /><br />Willem Jan Otten schrijft over zijn eigen leven. We kennen zijn vrouw Vonne, zijn zonen, zijn dochter die stierf voor zij het daglicht zag, zijn vader, zijn broer en het schilderij van Mankes, familiebezit en intieme bijzonderheden: zijn dromen, zijn bekering, zijn pornoverslaving, zijn pogingen om van het roken af te komen, zijn lafheid, zijn angst, zijn moed. We kennen zijn landschappen: het eiland, de Waddenzee, het Gooi, Amsterdam. We kennen zijn toneelliefdes, zijn klassieke literatuur, zijn Odysseus, zijn Penelope en andere figuren. We kennen zijn fascinatie voor het veer.<br /><br />De nieuwe bundel na zes jaar, Genadeklap, begint met een droom. Hij zwemt in een meer en drijft weg naar ‘de rand van vloeiend glas’, ‘stroomopwaarts dreven / Vonne, zonen, nichtjes, broer Michiel’. Het is een beeld van het op weg zijn naar de dood en eerder aankomen dan de geliefden. In het gedicht lijkt het in orde: hij geeft zich over.<br /><br />Willem Jan Otten schreef een roman waarin een schilderij een waarnemend personage is. In deze bundel laat hij Christus opstaan uit een schilderij van Holbein. Het hangt in Basel. Op het schilderij ligt Christus uitgestrekt in een grafnis. Opvallend is de rechterhand met de lange middelvinger. Otten schrijft:<br /><br />‘Hij heeft de lange vingers van zijn rechterhand <br />zo wijd hij kon gespreid,<br />en daarna koot voor koot<br />geknakt, knak, knak.’<br /><br />Ik moet denken aan Sint Sebastiaan in ‘Het Veer’ van Nijhoff. <br />De geschilderde Christus herinnert zich al de blikken van de dag die op hem zijn geworpen. Otten beschrijft de kijkers humoristisch en ernstig tegelijk. Zijn inlevingsvermorgen is geweldig. De laatste, vlak voor sluitingstijd, is een jongen met een capuchon, die ‘overweldigd werd / door water kolkend / in een diepte onder hem’. Christus ziet buiten bij de Rijn de jongen op de stenen rand, ‘staart mee de diepte in’. Geen geboorte dus, zoals bij Nijhoff, maar een sprong.<br />In het gedicht ‘Op de hoge’ uit de gelijknamige bundel gaat het ook over een sprong: ‘Dit zijn de stappen bang bang bang’ verbonden met verlangen.<br /><br />Er volgt een gedicht met een kwintet, terzet en kwintet. Het gaat over een ongenoemde vrouw, maar het zal gaan om Markus 25:34. ‘Er was daar ook een vrouw die al twaalf jaar bloed verloor. 26 Allerlei dokters hadden al van alles geprobeerd om haar te genezen. Ze had al haar geld uitgegeven aan die dokters. Maar niets had geholpen. Ze was er alleen maar zieker door geworden. 27 Nu had ze gehoord wat er over Jezus werd verteld. En ze baande zich een weg tussen al die mensen door en raakte van achteren zijn kleren aan. 28 Want ze zei bij zichzelf: "Ik hoef alleen maar zijn kleren aan te raken om genezen te worden." 29 Onmiddellijk stopte het bloeden. Ze merkte dat ze genezen was. 30 Jezus merkte onmiddellijk dat er kracht van Hem was uitgegaan. Hij draaide Zich om in de grote groep mensen en zei: "Wie heeft mijn kleren aangeraakt?" 31 Zijn leerlingen zeiden tegen Hem: "U ziet dat de mensen tegen U aan dringen. En dan vraagt U wie U aangeraakt heeft?" 32 Maar Jezus keek rond om te zien wie het was geweest. 33 De vrouw beefde van angst, omdat ze wist wat er met haar was gebeurd. Ze kwam naar voren, liet zich voor Jezus op haar knieën vallen en vertelde Hem de hele waarheid. 34 Hij zei tegen haar: "Dochter, je geloof heeft je gered. Ga in vrede en wees genezen van je ziekte." ‘<br />Otten denkt verder:<br /><br />‘Genezen zal zij dromen van zijn oogopslag,<br />zoals hij zich omdraaide in de drom,<br />haar zocht en feilloos vond. Hij keek<br />alsof hij zijn ogen niet geloven kon,<br />kapot, alsof hij ergens aan bezweek.<br /><br />Zij had zijn zoom gepakt, bang bang,<br />want tussen haar dijen de stinkende lap.<br />Alle mannen deinsden om haar terug.<br /><br />Er ging nog nooit een minnaar in haar op<br />toch droomt zij het: zo kijkt een man<br />die zich bekend heeft en dan uitgestort.<br />Gestelpt brengt zij haar handpalm naar<br />haar neus en ruikt de leeggebloede god.’<br /><br />Indrukwekkend hoe hier sexualiteit en godsdienst ineen geschreven wordt.<br /><br />En dan volgt een veer-gedicht. De veerman roeit. Hij draagt een diepe capuchon, ‘het is alsof ik in een tunnel kijk.’<br />De overtocht duurt, mist alom, ‘het wolkendek zo zwaar als zoldering’. De ik begint na een tijd te schreeuwen, dat de veerman hem kent van zijn gedichten, maar dat hij woordeloos is en dat hij bang is. De veerman laat hem razen. De ik slaat hem met de roeispaan, ‘genadeklap, genadeklap’ en kijkt zichzelf aan. De ik roeit nu op de plaats van de veerman, die hijzelf was/is naar de karekiet van het begin. Er staat, heel geheimzinnig: ‘’het strelend riet dat hij van mij niet / afgelezen heeft, / de ongeformuleerde overzij, / hij heeft ernaar gezocht / zelfs in mijn blik.’<br /><br />Dit moet ik herlezen en nog eens en nu heb ik alleen nog maar de eerste afdeling gelezen van deze 90 bladzijden tellende bundel. <br />Volgen nog ‘Afloopverzwijgers’ over een huwelijk, ‘Elf keer tot de Heer’, vertalingen van gedichten van John Berryman, ‘De ene tel’, gedichten over de dood van zijn vader en de verhuizing naar Osdorp, ‘Praesenium’, gedichten over ouder worden. Een indrukwekkend geheel.<br /><br /><br />Willem Jan Otten, Genadeklap, Van Oorschot, Amsterdam 2018. 90 bladzijdenRemco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-54740454111173019252018-08-26T02:59:00.003-07:002018-08-26T02:59:58.988-07:00Huub Oosterhuis, Voortaan kreupelVoortaan kreupel<br /><br /><br />Wat moet je als je verlangt naar een betekenisgever, maar je kunt niet meer geloven in een persoonlijke God? En je bent geen Spinozist? En je bent oud?<br />Dan bedenk je een instantie, een niemand, desnoods een volle leegte, of je keert terug naar de godmens.<br /><br />Die wij denken<br />de ooit bedachte<br />die wij stotteren vrezen<br />bespotten twitteren<br />in tochtige uithoeken en broeikassen <br />die overwegen<br />in haat- en aanbiddingsboeken<br />vleien en vervloeken<br />godallemachtig<br />die wij toezingen in basilieken<br />bij contrabassen en hoge<br />fluittonen huiverend<br />op knarsende knieën prevelend<br />om vergeving.<br /><br />Dit is de eerste strofe van een lange tekst over vertwijfeling en heimwee.<br />Ik vraag me af hoe het komt dat ik, katholiek opgevoed, in bezit van een godsdienstdiploma, behaald bij de paters Augustijnen in Culemborg, die vertwijfeling niet ken.<br />Maar, zegt iemand, ken je dan ook niet de angst voor de dood, het verlangen naar een hemels paradijs?<br /><br />Huub Oosterhuis schrijft in zijn nieuwe bundel Die wij denken:<br /><br />WACHTTIJD<br /><br />Ik ben niet klaar<br />ik luisterwacht<br /><br />ik hoor een oude verveloze vrouw<br />zij lispelzingt mijn eerste lied<br /><br />‘Zolang…’<br /><br />Hoezo hoelang?<br />Het kan vannacht gebeuren -<br />ik stel het me niet voor.<br /><br />Ben bang voor brandende bomen<br />laaiend woud<br />vlamvattende kinderharen<br />vuur slaat in<br />hun kleine zachte haren<br />vuur slaat in<br />hun kleine zachte geslachten<br /><br />Zolang er mensen zijn.<br /><br />Ik wacht op niets <br />dan lentelicht<br />en vingertoppen<br /><br />lippen mogen ook<br /><br />en hou van rozen.<br /><br />‘Zolang er mensen zijn op aarde’ is het eerste kerklied van Huub Oosterhuis. "Op de fiets geschreven, in november 1959, tegen de wind in, van Winsum naar Groningen. Daar werd het in haast opgeschreven en 's avonds tijdens het lof gezongen, begeleid door een saxofoon, op de melodie van O Heer, Gij zijt mijn god en here". <br />Nu het antwoord op de boven gestelde vraag. Nee, geen angst voor de dood, geen verlangen naar een ‘hemel’. Ik ken wel de angst voor vuur dat inslaat in ‘hun kleine zachte haren’. En ja, de vreugde om het leven: lentelicht is mooi.<br />Hoe kom je in god? ‘Steile trappen af. /Niemand zeggen./ En dan springen. // Niet meer weten / of hij wel bestaat // of niet.’ Dat doet denken aan Kierkegaard. Zijn sprong in het absurde.<br />In het gedicht BEN VAN RELIGIE NIET citeert Oosterhuis het bevrijdingsvisioen uit de Joodse Bijbel en zegt: ‘De stem die dit / tot mijn geweten spreekt / is god voor mij.’ Dat is helder.<br />In het voetspoor van Paul Celan laat hij in de afdeling ‘Die wij zijn’ rozen zeggen: ‘Wij ontbloeien / die wij zijn.’<br />Is dat niet voldoende? Wat is onze opdracht? Bloemen moeten bloeien. Wij moeten leven, liefhebben, schrijven, musiceren, strijden tegen onrecht en dan sterven.<br />Maar Oosterhuis blijft strijden tegen de God van zijn jeugd, in AFSCHEID (een aandoenlijk gedicht) bijvoorbeeld, paradoxaal: hij is als Jacob en de engel; kreupel moet hij verder.<br /><br />Huub Oosterhuis, Die wij denken, Ten Have, Utrecht 2017.<br />59 bladzijden<br />Remco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-68240689970816549372018-08-26T02:58:00.003-07:002018-08-26T02:58:22.761-07:00Kreek Daey Ouwens, De eenden zijn stilDe eenden zijn stil<br /><br />De tweede druk van `Oefening in het alleenlopen’ (Kreeks zevende bundel) is een herziene uitgave van de eerste. Wat ging er fout? Wie heeft de eerste druk? Overigens komt er al een derde druk aan. De Wereldbibliotheek heeft een zeer fraaie bundel gemaakt met een kunstwerk van Elly Strik op het voorplat. De grafische vormgeving is van Joost van de Woestijne. Op het achterplat staat dat de bundel gaat over ‘het tekort van de taal, het onvermogen van mensen elkaar door middel van de taal te bereiken’.<br /><br />Ik zou zeggen dat de bundel gaat over taalarmoede in een bepaald gezin; het onvermogen om emotionele gebeurtenissen in woorden met elkaar te delen. Soms zijn er alleen maar kreten of korte zinnetjes na uren zwijgen. Het is bekend dat in sommige milieus de opvoeding vooral plaats vindt door slaan of stompen. Dat is hier niet het geval. Wel gaat het in het eerste deel van de bundel om een opmerkelijk, taalgevoelig kind. Ze ziet scherp hoe het is met de volwassenen, hoewel ze niet veel van hen begrijpt. Ze voelt wat broeit. Belangrijk speelgoed is de eendenplank:<br /><br />‘We spelen met de eendenplank. Als je de<br />plank heen en weer beweegt gaan de eenden<br />met hun kop omlaag en weer omhoog. De stem-<br />men raken in een knoop. De andere grootvader<br />plant zijn mes in de tafel. Moeder loopt<br />weg. We laten de snavels van de eenden zo<br />hard mogelijk tikken tegen het hout. Ze <br />buigen alle drie tegelijk hun kop, hoewel<br />ze elkaar niet kunnen zien.’<br /><br />Let op de eigenzinnige afbrekingen. Het is alsof het verschil tussen dichtvorm en proza de dichteres niet boeit.<br />Het gedicht is eenvoudig van taal. Er zijn geen moeilijke metaforen. De eendenplank krijgt natuurlijk wel een symbolische betekenis van onmacht, herhaling, sprakeloosheid, starheid. Er is ‘de andere’ grootvader die zijn mes in de tafel plant: een gebaar van woede en onmacht, misschien ook verveling. Moeder loopt weg. De kinderen reageren op de situatie, niet met vragen of opmerkingen, maar door ‘de snavels van de eenden zo hard mogelijk’ te laten tikken tegen het hout. De eenden buigen hun kop: overgave, machteloosheid. Ze kunnen elkaar niet zien: isolement in de groep.<br /><br />Het gaat om niet begrijpen, wel verstaan. De dramatis personae zijn de ik, twee oudere zussen, de moeder, de grootmoeder, twee grootvaders (de stille en de vrager, de andere), een afwezige vader, die later opgezocht wordt achter hekken.<br />Het hart van de moeder is een kersenpit: zo klein, zo hard.<br />Er was een broertje, maar dat is gestorven voor het kind geboren is. Elk jaar is er een stille dag.<br /><br />‘Vandaag zetten moeder en grootmoeder een<br />vierde bord op de tafel. Ze leggen er behoed-<br />zaam een lepel naast. Bij de lepel ligt de<br />foto van het jongetje. Na het eten wast<br />onze moeder het lege bord af en zet het <br />terug in de kast.’<br /><br />Het kind krijgt niets uitgelegd, maar het ziet haarscherp de behoedzaamheid,van hun gebaren. Ze ziet de foto. Opmerkelijk detail: het ongebruikte bord wordt afgewassen. De illusie wordt serieus genomen. Op de volgende bladzijde kijkt de grootmoeder van opzij (!) naar het kind: ‘Als jouw broertje was blijven leven, was jij niet / geboren.’ Wat een onbedoelde wreedheid!<br />En zie wat er nu gebeurt: ‘De eenden zijn stil. Ze zijn stom. Ze zijn dood. / Ik wacht erop dat ze gaan pikken. Hard en hevig / gaan pikken. Ik wacht erop dat de woorden terug / vallen in grootmoeders mond. Dat er nu iemand / binnenkomt. Iemand die niet oud, stokoud is.’<br />Het huis is stil soms, maar het is gevaarlijk, overal ligt glas.<br /><br />De vader wordt opgezocht. Ze rijden in een bus naar hem toe en lopen dan naar de ijzeren hekken, waarachter mannen lopen in gestreepte overalls. Grootmoeder roept haar zoon en geeft hem sigaretten. Het kind weet van het pakje Caballero. Ze ziet dat hij diep ademt. Ze weet niet wat inhaleren is, zoals een verslaafde dat doet. Ze telt de strepen op zijn pak. Ja, wat moet ze anders? Niemand legt iets uit. De andere grootvader loopt weg als zijn naam valt. De stille grootvader blaast zeepbellen, die kapot slaan tegen de muur.<br /><br />In deel twee is de ik volwassen, maar het kind leeft nog in haar. Dan is er de liefde en de eenzaamheid, maar nu is er de taal, waarmee ze kan omgaan en ze weet hoe zuinig ze moet zijn met de taal. Zei Ben Okri niet: ‘The highest things are beyond words.’? Ook in dit deel zijn we als lezer in de positie van het kind: we krijgen niet te lezen wat er precies aan de hand is, wat de geschiedenis van dit gezin is in de grote geschiedenis van grensstreek en oorlog met Duitsland.<br /><br />Kreek Daey Ouwens, Oefening in het alleenlopen, Wereldbibliotheek, Amsterdam 2017<br />102 bladzijdenRemco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-48248012082760773212018-08-26T02:56:00.002-07:002018-08-26T02:56:26.927-07:00Rozalie Hirs, Voelen slokt denkenVoelen slokt denken<br /><br />We nemen een kaart van bijvoorbeeld Japan en we kiezen zes bestemmingen, bijvoorbeeld Nagasaki, Hiroshima, Okayama, Osaka, Kyoto, Tokio. Al die plaatsen hebben een eigen geschiedenis, leeftijd, omgeving, inwonertal en verschillende eetgelegenheden. In Hiroshima kun je bijvoorbeeld in Okonomi-Mura een soort pizza eten.<br />We beginnen bijvoorbeeld in Huis ten Bosch - die plek noemen we <hier> en trekken zes paden naar die zes bestemmingen. Dat zijn dus zesendertig wegen. We voegen nog één pad toe dat de zes plaatsen verbindt; de kortste weg, maar die wordt gehinderd door bergen, rivieren, binnenzeeën. Je moet goede wandelschoenen hebben, een rugzak en voor onderweg een tent, een slaapzak, misschien een geweer.<br /><br />We hebben nu gedaan wat het eerste gedicht van de afdeling ‘Bewegingslijnen’ van de bundel verdere bijzonderheden van Rozalie Hirs voorstelt. Je kunt ook naar het noorden van Canada of naar China.<br /><br />Het gedicht bestaat uit drie terzinen met regels van vergelijkbare lengte. Het tweede gedicht bestaat uit twee quintetten. Wat opvalt in de reeks is het aantal punten:<br /><br />‘naast een jonge berk. op 1 mei. in een maisveld. wanneer het regent.<br />in een auto, niet noodzakelijkerwijs zonder dak. door een verrekijker.<br />gedroomd. zeer langzaam, zonder contactlenzen in. indien gewenst.<br />alleen. dan.’<br /><br />Het geheel heeft een opgewekt, monter karakter. Zo gaan we op weg. We gaan dat doen. Het pad dat we kiezen is voor ons. Er is stof, er zijn ‘slangen en glinsterend zand’.<br />Vanwege die slangen besluiten we vannacht niet buiten te kamperen. We hebben enge dromen, maar de volgende morgen eten we pannenkoek met stroop en boter en vertelt de moteleigenaar over een film van lang geleden.<br /><br />De afdeling telt twintig gedichten, afwisselend terzinen, kwatrijnen en quintetten. Er wordt geen verhaal verteld. De verzwegen ik reist niet door Japan. Er is een je-figuur en een ander. Er wordt gekust, in bad gegaan, een modern museum bezocht, friet gegeten, ‘zeg maar’ gezegd. Taal klinkt als muziek, soms met een dissonant. Woorden verwijzen naar werkelijkheden, dromen, herinneringen. De lezer moet het lezen en herlezen, hardop, misschien proberen te zingen.<br /><br />In de volgende afdeling ‘je andere onophoudelijk’ vinden we drie gedichten zonder interpunctie. Je zou de dichteres moeten horen voorlezen, zodat je sommige syntactische pauzes zou kunnen ontdekken:<br /><br />‘vult modder een holle weg wanneer een schaduw pasgeboren<br />lucht het water kust die bloedkring was rond de maan daar een kind<br />in melksteen zit naast stapels vlekken de droom en ochtend blauw<br />en breekbaar vinden van dauw krakende botten met glasgordijnen<br />het dier beademen dat naar verdwenen handen kijkt’<br /><br />In ‘varens’ krijgen we zeer konkreet te lezen hoe en wat varens zijn. We kennen ze uit onze bossen, maar varens en varenachtigen komen over de hele wereld voor. Er zijn duizenden verschillende soorten. In het bijzonder zijn ze overvloedig aanwezig in tropische of gematigde regenwouden, niet verwonderlijk omdat ze van vocht houden. De dichteres zag in Venezuela de meest exotische exemplaren. De vier gedichten zijn opgedragen aan Stefan Hertmans, die wellicht haar fascinatie deelt.<br /><br />Na ‘oneindig breekbare’, gedichten met een titel, komt nog een sneeuwalfabet, wit op zwart, een ‘sneeuwdroom anno 2017’ met allerlei sneeuwwoorden van a tot z, waarbij sommige letters ontbreken omdat er geen sneeuwwoorden mee te vinden waren en tenslotte ‘zeg liefde’, vier liefdesgedichten, Grieks-mythologisch, dionysisch, dronken van liefde: ‘het heerlijkst leeft wie zonder besef en zonder verstand bijna / geen verdriet heeft om direct daarna te verwelken of bloeiende // schoonheid te verschrompelen’.<br /><br />Rozalie Hirs viert het leven in deze bundel: zintuiglijk, zingend, maar ook schrijft zij: <br /><br />‘geluk treedt dan pas volledig in als voelen denken haar oorspronkelijke<br />lichaam verliest en onsterfelijkheid ontvangt tot zover ben jij liefde<br /><br />zowel verankerd in het lichamelijke als boven het lichamelijke verheven<br />het onzichtbare boven het zichtbare wat geen oog heeft gezien<br /><br />geen oor heeft gehoord wat in geen hart hoofd is opgekomen<br />al wat het onbekende heeft bereid voor mensen die liefhebben<br /><br />dat ben jij die door de overgang naar het andere leven<br />niet wordt weggenomen maar wordt vervolmaakt’<br /><br />Rozalie Hirs, verdere bijzonderheden, Querido, Amsterdam-Antwerpen 2017.<br />61 bladzijden</hier>Remco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-92167538958484562352018-08-26T02:49:00.000-07:002018-08-26T02:49:09.591-07:00Sasja Janssen, Kauwen als symboolKauwen als symbool<br /><br />Verlangen naar vergetelheid vinden we bij Boutens (‘O alles te vergeten. Eer de avond valt!’) en bij Nijhoff (‘Maar laat mij uit dit land vandaan, / O laat mij zonder herinnering // En zingend het derde land ingaan.’) (Het eerste motto van de bundel Happy van Sasja Janssen.)<br />Waar wij vandaan komen (het eerste land) weten we niet en zeker niet waarom wij hier (het tweede land) zijn, maar we weten dat we eens moeten vertrekken. Daar kun je naar verlangen en laten we dat dan maar zingend doen.<br /><br />Sasja Janssen verlangt in haar nieuwe bundel naar het ‘goede uur dat ik in de nacht spring.’ Of is het anders? Gaat de ik met verse voeten naar buiten en beseft zij dat een dode dichter geen gedichten maakt? ‘We weten dat we geboren worden om snel kapot / te gaan, dat weten dient geen doel.’ Maar de dichter kan zich losweken van zichzelf en zij kan iets maken, scheppen. Het schrijven van poëzie is essentieel voor het voortbestaan. De dichteres is happy in de gewone betekenis als een gedicht lukt. De titel van de bundel heeft ze ontleend aan de Engelse taalfilosoof John Austin, die er mee bedoelt dat een taaluiting doelmatig of effectvol kan zijn. (Vreemde keuze van Austin; ‘juist’ of ‘adekwaat’ <br />of ‘deugdelijk’ lijkt me een betere term dan happy of gelukkig.)<br /><br />Voor de vergetelheid is er ook mankop of blauwmaanzaad, een opium-achtige plant. En dan is er nog mindfuck oftewel verneukgedachte.<br /><br />De ik in deze bundel is ongelukkig om allerlei redenen, maar wie heeft haar ooit een rozentuin beloofd? Zij citeert: ‘Have no fear of happiness, it does not exist.’ Het leven is een krankzinnige zaak, waar we niet om gevraagd hebben en er hoeft maar één molecuul in ons hoofd verkeerd te gaan liggen en we zijn stapelgek of dood. Gelukkig bestaat er zo iets als poëzie.<br /><br />In den beginne is er niets, de volle leegte, niets wat we begrijpen, volgens de Edda, maar in die gapende leegte groeit ijs en vuur en waar die twee elkaar eindelijk raken, ontstaat leven, bedorven door giftig ijs uit de bron Elivagar. Leven is nooit ‘leuk’ geweest. <br /><br />In het eigen begin is er de rivier, het veer van Baarlo naar Steyl. Baarlo is het knopendorp vanwege de ijzeren knopen, de torii van Tajiri, die daar woonde. Interessant is dat de beeldhouwer zegt: “Een knoop is een knoop. Met de interpretatie daarvan kan niets misgaan" en "Ik wil dat mensen zelf betekenis kunnen geven aan mijn kunstwerken”. Via Google is het lange prozagedicht te volgen.<br />De dichteres loopt om haar verdriet te verwerken, haar bewustzijn te laten verdampen, vertrekt met het veer naar Steyl naar de ‘roze slotzusters, om de eeuwigheid te zien. Tot ook zij weer water worden.’<br /><br />Er is de klacht dat de gedichten van Sasja zo moeilijk zijn, zo particulier. In GINUNGAGAP kan de lezer de moeilijkheden oplossen via Google, maar hoe is het in NAAR DE KLOTE? ‘Naar de klote moet ik, kleine woestenij zonder grenzen / met waterdiepten zwaar’. ‘heb ik genoeg gelogen, zonen verdronken voor mijn eigen wil, mijn / handel in verbeeld vermogen, een cabrio voor mijn haard’.<br />Ook al kun je veel niet duiden: de urgentie is voelbaar en de taal is steeds verrassend.<br /><br />Sasja Janssen opent haar bundel met een BALLADE VAN DE DICHTERES, een soort verdediging. De laatste drie strofen luiden:<br /><br />‘We zijn je lezers begonnen er een paar, een papaver smaakt ons <br />herinneringen ook, maar in een ondoordringbaar canto kunnen <br />wij ons niet verstaan,<br />ik geloof enkelen wilden me afdrogen.<br /><br />Ze omklemden me als een zwemband en een borst glipte weg<br />ik zag hoe mijn kleine rog naar de bodem zwom, lief lezer riep ik uit<br />met mijn woord verliest u minder en ik geen muze,<br />wat mij betreft een win win.<br /><br />Een vrouw dook mijn borst op en drukte de vinnen op mijn huid<br />ik zong het sasjajanssenlied waarvan men lustte<br />misschien geen poëzie,<br />maar mijn troubles over taal verdwenen.’<br /><br />Moet de lezer kennis nemen van een column die Sasja schreef voor het VUmc om dit te begrijpen? (Zie Google; daar vinden we ook andere redenen om niet happy te zijn in de gewone betekenis.) Of moet je gewoon lezen wat er staat? De borst glipte weg; ‘de kleine rog’ is een metafoor. Een vrouw dook de borst op. We hoeven niet alles te herleiden tot autobiografische bijzonderheden, ook al zullen die een bron zijn van de gedichten. <br />Als we lezen ‘In de vorm zie ik met enige moeite een hert, door mijn wimpers even een springend hert, als op het wapen van Baarlo, zinnebeeld voor Christus, niet mijn verlosser.’ moeten we dan het wapen van Baarlo opzoeken en moeten we de iconografie van het hert kennen? Het staat er toch!<br /><br />Maar het is wel aardig als je weet dat de kauw symbool is voor overleven, als je in deze bundel veel kauwen tegenkomt.<br /><br />Sasja Janssen, Happy, Querido, Amsterdam 2017.<br />64 bladzijden<br /><br /><br />Remco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-68661036942237849452018-08-26T02:46:00.002-07:002018-08-26T02:46:26.139-07:00Laurens Ham, Schuld en woedeSchuld en woede <br /><br />‘Mijn grote schuld’ klinkt beter dan ‘Onze grote schuld’, maar de schuld is collectief. We putten de aarde uit, laten veel leven uitsterven, maken elkaar af etc. In hoeverre is de dichter persoonlijk schuldig? Is deel uitmaken van de Europese of Nederlandse samenleving al genoeg om je schuldig te voelen?<br />In elk geval gaat het in de gedichten om rijken die zich misdragen op rondvaartboten of op safari. Laurens Ham, literatuurwetenschapper, vindt er vileine en verrassende beelden voor.<br /><br />‘mijn grote schuld prevelt slikt repeteert<br />het tv5-frans het bbc-engels<br />en het spaans van de werkster uit venezuele<br />hij moet haar smeken peperen<br />tot ze aandrift krijgt<br />en de voelsprieten van haar verweer <br />uitharden tot een gewei<br /><br />dat vies vertrouwde plaatje’<br /><br />en<br /><br />‘de burger is een mondiale<br />nationalist geworden<br />en zijn strot <br />vuurt zijn bevelen<br />zet de zaag een tandje hoger <br />aan de stam’<br /><br />Het doet pijn in de gedichten: ‘scherven in de mond’ vinden we niet alleen in de eerste afdeling die de titel van de bundel draagt. In EUR vinden we ‘Glas eten, naalden: iedereen moet bloedend / worden opgenomen.’ Er is veel pijnlijk geweld: mitrailleervuur, jagende en dodende honden, brekende wil, koevoeten, tank over lijven, door dieren bepikt, doorboorde tong, afgehouwen hoofd. Deze reeks lijkt te gaan over nationalistische politici en hun droombeeld van gezag en orde over een machteloze massa.<br /><br />In WEE is gebruik gemaakt van een brief uit 1672, het rampjaar, die door Engels kapers op een Nederlands schip werd buitgemaakt. Zinnen uit de brief van een godvruchtige vrouw aan haar man, van een bedrogen vrouw, van een broer onder andere staan onder aan de pagina. Maar de gebeurtenissen in de reeks zijn van een eeuw eerder en gaan over de overwintering onder leiding van Barentsz. Ook hier scherven en glas en natuurlijk ijsschotsen, ‘de ijsbreker die een kaarsrechte spiegelbaan splintert’.<br /><br />In 2014 resideerde Charlotte Peys, beeldend kunstenaar, die ook het treffende omslag van deze bundel verzorgde, op vraag van deBuren en KAAP samen met Laurens Ham kortstondig in Oostende. Aan zee ontstond een gedicht dat nu te lezen valt in 'Mijn grote schuld’: ‘De legenden worden herschreven’. Ik neem aan dat Laurens daar in Oostende, wandelende en pratende met Charlotte allerlei beelden heeft gezien. Charlotte maakte maskers. Bij een ruiterstandbeeld, vermoed ik, schrijft hij een boos gedicht:<br /><br />‘daarboven zijn de heren hoog<br />strak uitgelicht<br />niets om naar te streven<br />je zou stikken in hun kussens<br /><br />de heren hoog en speels<br />op hun plastieken bulldogs<br />bestrijken de flanken<br />met een rietje’ <br /><br />Jef Koons zou er een hatelijk beeld van kunnen maken.<br />Het geheel maakt een gezochte indruk. De dichter heeft zich willen houden aan de opdracht, maar de innerlijke noodzaak ontbrak. Wel vinden we zijn idioom terug, natuurlijk, een toneel wordt doorboord, de negentiende eeuw aangevreten, ineengestuikte maskers, aan flarden gezaagd doek, doorpriemende wandelstokken, congo, James Ensor.<br /><br />In ‘Tuig, of de autonome mensmachine’ lijkt de dichter zich te identificeren met tuig: ‘ik gemotoriseerde yup / spuw mijn gal niet langer / bal mijn vlotte babbel / samen onder de bagagedrager’. Hij gaat ver: ‘mijn zonde bestaat in het erkennen / van schuld / waar die zo leeg is / als een slappe portemonnee’. De schuld is leeg. Het erkennen van schuld lijkt ijdel en dat is juist de zonde. Wat doen we er aan? Moeten we misschien artificiële intelligentie en robotica onze milieu-ellende laten oplossen? Zijn wij mensen niet meer in staat om de problemen op te lossen omdat we het gezellig willen houden?<br /><br />De laatste afdeling heet ‘Utopië’. De Utopie ligt achter ons. Laurens Ham schetst of beter etst een dystopie, waaruit we misschien alleen gered kunnen worden door ons in een luchtschip te laten verplaatsen naar een andere wereld.<br /><br />Laurens Ham, Mijn grote schuld, Wereldbibliotheek, Amsterdam 2017<br />61 bladzijden<br /><br /><br />Remco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-88067912834318360792018-08-26T02:44:00.002-07:002018-08-26T02:45:01.994-07:00Marc Tritsmans, Kleine poëtische filosofie van het levenKleine poëtische filosofie van het leven<br />
<br />
Wat is de situatie van de mens? Waar komen we vandaan, waar gaan we naar toe en waarom? Met de laatste vraag houdt Marc Tritsmans in Het zingen van de wereld , zijn twaalfde bundel, niet bezig. Hij schrijft gedichten over het leven op onze aarde, zoals de titel belooft.<br />
<br />
Hoe zijn we op onze woning, de aarde? Hoe gaan we er mee om? Hoe lang al leven we van wat de zon ons brengt? Hoe worden we getroost door de maan en hoe resoneert het draaien van de maan om onze aarde in ons leven? Wat danken we aan lucht en water en wat betekent het licht van alle sterren? Tritsmans is op de hoogte van de natuurkundige stand van zaken in de wetenschap. Hij heeft het over fotonen, over het golf- en deeltjeskarakter dat we geleerd hebben van de quantumfysica. <br />
<br />
Eerst dachten we het middelpunt te zijn van het universum, was onze aarde, de planeet waar om alles draaide, wat we leerden van de oude Grieken en wat de moederkerk heel lang volhield. In de 16de eeuw leerden we van Copernicus, Keppler en Galilei dat wij draaien om de zon en vervolgens moesten we begrijpen dat ons zonnestelsel aan de rand van ons melkwegstelsel bewoog en dat we een onbeduidend plekje innamen in de kosmos en dat zelfs dat onbegrijpelijk grote stelsel een vlekje was in een veel groter geheel en uiteindelijk moesten we leren hoe het ons bekende universum slechts een mogelijkheid was in een onvoorstelbaar heelal. Dat ons universum misschien slechts een deel was van oneindig veel aan- en uitflitsende universa.<br />
We dachten dat de mens de kroon was van een door God geschapen wereld, maar we bleken voort te komen uit een reeks van samenklonterende atomen en moleculen en we leerden dat uiteindelijk alles bestond uit onvoorstelbaar kleine trillingen.<br />
Maar wij leven op deze aarde en we maken de wisseling van de seizoenen mee en we zien bomen groeien, hun blad verliezen en we zien ze weer uitbotten. Eerst kunnen we een boom planten en zijn stam met een hand omvatten. Later kunnen we de boom alleen nog maar omarmen en nog later ook dat niet meer. <br />
<br />
De taal ‘heeft in haar eentje de mens gemaakt / tot dit reddeloos aan de dood denkend dier / dat zich steeds bewust van het uiteindelijk // zinloze toch maar blijft proberen om hiervoor / nog wat woorden te vinden omdat zelfs even / bestaan beter is dan eeuwig niet bestaan’. Dat is belangrijk: we leven en hoewel we verdwijnen - ja, uiteindelijk met zijn allen - we leven nu.<br />
Zelfs even bestaan is beter dan eeuwig niet bestaan. Waarom is dat zo’n mooie en duizelingwekkende gedachte? Omdat we toch een opdracht hebben? Niet een opdracht van een denkend wezen, maar een opdracht die inherent is aan het leven. Omdat wij leven, moeten wij groeien in bewustzijn, deelnemen aan een zich ontvouwend eeuwig bewustzijn. <br />
Er zijn mensen die niet kunnen geloven in zo’n opdracht. Zij denken dat het leven een zinloze, toevallige affaire is. <br />
Wat denkt de dichter? Kun je dichten zonder zo’n ‘geloof’? Zonder zo’n richting? Is zulk geloof uit de mode geraakt?<br />
<br />
ik ben een man van de noordelijke hemisfeer<br />
en wil mij mijn noorden niet laten ontfutselen<br />
wellicht heb ik nog wat van de duiven<br />
<br />
huist een gedemodeerd kompas in mijn hoofd<br />
want waar ik ook neerstrijk ga ik in het donker<br />
vastberaden op zoek naar vertrouwde constellaties<br />
<br />
fluisteren stemmen van verre voorouders - jagers<br />
reizigers? me dwingend in het oor dat niemand zonder plaatsbepaling echt kan bestaan<br />
<br />
altijd willen mijn voeten weten waar ze zich precies <br />
bevinden: gezekerd en geaard ook al dwalen we<br />
met z’n allen stuurloos te midden van ontelbare heelallen<br />
<br />
Marc Tritsmans, Het zingen van de wereld, Nieuw Amsterdam, Amsterdam 2017<br />
54 blzRemco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-91422744615006456592018-08-26T02:37:00.003-07:002018-08-26T02:37:50.857-07:00Nachoem Wijnberg, Licht en zwaarLicht en zwaar<br /><br />Sinds Henriette Roland Holst hebben we niet vaak zulke lange titels gezien als bij Nachoem Wijnbergs bundel Van groot belang. Ook in zijn jongste bundel Voor jou, van jou vinden we lange titels, maar hier heeft Wijnberg meestal korte titels en hij laat dezelfde titels onbekommerd soms meer dan éen maal terugkomen, bij voorbeeld ‘Avond’, ‘Vogel’, ‘Je dochter’, Zwaar,licht’.<br /><br />Voor jou, van jou, wat betekent dat? Voor de dichter, van de dichter, maar ook voor de lezer en van de lezer. Bij het laatste moet je denken aan de meelezende, meelevende lezer die het gedicht opnieuw realiseert.<br /><br />Hoe zwaar is een gedicht? Lijkt zwaar op moeilijk? Hoeveel gewicht geeft een gedicht? Wat is gewicht? Misschien kun je maar één voorbeeld noemen van wat gewicht is. Hoeveel weeg je eigenlijk? Vijfenzeventig kilo of negentig? Als je honderdtwintig kilo weegt, ben je zwaar en dan kun je gemakkelijk iemand omver lopen, iemand ‘die tegen je zegt: je kan niet altijd / zo zwaar zijn.’<br />Tegen Wijnberg werd vaak gezegd: ‘Schrijf niet zo moeilijk; je bent zo zwaar. Schrijf toch eens wat lichter!’ De dichter hield vol dat zijn taal glashelder was; iedereen zou het moeten kunnen begrijpen. Maar niet de woorden en de woordgroepen zijn moeilijk; het zijn de gedachten die door de woorden zijn aaneengeregen: de sprongen, de weglatingen. Het zijn de vreemde gebeurtenissen die kalm verteld worden, alsof ze gewoon zijn. ‘De eerste keer dat / iemand is als de avond / opgeven.’<br /><br />De bundel begint zo: ‘Je kan honderden voorbeelden geven / van wat gewicht is, maar je herinnert je / er maar één.’<br />De ik van het eerste gedicht herinnert zich nog een voorbeeld van gewicht, misschien een licht voorbeeld. Een kind tussen zijn ouders. Ze tillen hem samen op en laten hem schommelen terwijl ze verder lopen. Het lijkt een beeld voor de lezer. Laat je maar optillen.<br />En dan spreekt de dichter zichzelf toe: ‘Je maakt het lichte zwaar, / omdat je er niet goed in bent, en niet van anderen wil leren.’<br />Waar ben je niet goed in? In licht schrijven. Je schrijft vanzelf zwaar en zo word je gewaardeerd, maar je hoopt door veel te schrijven beter te worden in het lichte.<br /><br />‘Zwaarte’ kan letterlijk worden opgevat. Hoe zwaar ben je? De dichter verbindt ‘gewicht’ met ‘herinnering’ en die heeft ook te maken met ‘liefde’. Hij heeft het over ‘de heer van de herinneringen’. Wie is dat? Ben je dat misschien zelf? De faculteit van het bewustzijn die de herinneringen beheerst en vrij geeft?<br />Een herinnering is: hoe een meisje wordt gevraagd. Je weet het niet meer. Je vraagt het aan je dochters. Die zullen het misschien weten.<br />Nu, is dat niet licht?<br /><br />OF HET MAKKELIJKER IS JE IETS TE HERINNEREN ALS JE EEN GROOT DEEL VAN JE LEVEN MET DEZELFDE GEWEEST BENT OF WANNEER JE JE KAN HELPEN DOOR TE BEDENKEN DAT DAT IN DE TIJD WAS DAT JE MET DIE OF DIE WAS<br /><br />Je kan terugkrijgen<br />wat je je niet eens kan herinneren<br />dat je het weggegeven hebt.<br /><br />Dat is wanneer je zegt<br />dat je het verhaal kan vertellen,<br />maar je weet niet waar te beginnen.<br /><br />Dat is wanneer je zegt<br />dat je niet meer weet hoe het vuur te maken<br />of welke woorden te zeggen<br />op welke plaats <br />in het bos.<br /><br />Je weet niet eens welk bos het was, <br />maar als je je een bos kan herinneren<br />kan je het terugkrijgen.<br /><br />Wat heb je weggegeven?<br /><br />Niet meer weten hoe het vuur te maken, dat lijkt op teruggaan naar een vorig stadium in de mensheid. Welke woorden moet je zeggen op een bepaalde plaats in het bos?Hoe moet je je verbinden met animistische geesten of later, de goden?<br />Is DEZELFDE uit de titel misschien een god die zin gaf aan je leven, richting, betekenis. Dat ben je kwijtgeraakt, maar je verlangt er naar. Wanneer heb je het geloof in god weggegeven?<br /><br />Het volgende gedicht heet VAN WIE BEN JIJ? en het begint zo:<br /><br />De heer van de zon<br />laat een huis met blinde muren bouwen<br />voor de heer van de storm.<br />hij zit graag in het donker<br /><br /><br />Een vraag waar filosofen en schrijvers zich al meer dan een eeuw in verdiepen is: welk gewicht kan de mens nog aan zijn leven toekennen als er geen ‘hierboven’ bestaat? Jeroen van Heste vraagt zich dit af in zijn studie Denkende romans. Literatuur en de filosofie van mens en cultuur: ‘Hoe kunnen we weten wat te doen als er geen transcendente God is die een oordeel kan uitspreken en een fundering van ons leven daardoor ontbreekt?’<br /><br />Nachoem Wijnberg lijkt in zijn poëzie ook te onderzoeken wat ‘de ondraaglijke lichtheid van het menselijk ik’ betekent, de ongrijpbaarheid van onze identiteit. Hij doet dat met grote volharding en toenemende urgentie en hij dwingt zijn lezer met hem mee te denken. Het fascinerende is de kalme chaos, het meegesleept worden in de vraag wie je bent, waar en waarom? Zo is duidelijk dat het om veel meer gaat dan esthetiek. Hij en wij zijn op zoek naar de oude trits schoonheid, goedheid en waarheid in een wereld zonder fundament.<br /><br />De letters van de titel op het voorplat lijken spinsels, zo licht in het rood van de kaft. Zo licht, maar ook zo sterk. Ronald Triebels ontwierp het omslag. Ik vraag me af hoe sturend de dichter hierbij is geweest.<br /><br />Nachoem M. Wijnberg, Voor jou, van jou, Atlas Contact, Amsterdam/Antwerpen, 2017.<br />97 pp.Remco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-4872026452263089892018-08-26T02:30:00.002-07:002018-08-26T02:30:42.289-07:00 Maartje Smits, Ecologische tekstenEcologische teksten<br /><br />Het is een rare titel ‘Hoe ik een bos begon in mijn badkamer’ en misschien ook wel een rare bundel. Dat is niet erg, maar Maartje Smits rekt de grenzen van het genre op, niet alleen door de vele foto’s in haar dichtbundel, maar ook door de Engelse en Duitse woorden in haar Nederlandse teksten en door de vreemdheid er van.<br /><br />WEBCAM VOS<br /><br />even geduld<br />wildernis<br />watch watch<br /><br />door slechte verbinding in het bos<br />kan de camera eruit liggen<br /><br />en de webcamvos<br />jongt vroeg dit jaar<br /><br />berken zeven hun dagelijkse kilo’s<br />een partijtke lichte zoogdieren<br />spot in het struikgewas<br /><br />Het titelgedicht vertelt hoe de ik verleid (werd) door handzame varens in de supermarkt. De vulploegmedewerker vermaant en zegt dat je in Suriname moet vechten tegen de natuur, anders neemt ze alles over. De voorplaat laat een dubbel stopcontact zien, omgeven, overwoekerd bijna, door korstmos.<br /><br />De NOTITIES BIJ NATUURBRUG ZANDPOORT zijn opgebouwd uit 6 artikelen. De laatste tekst van de reeks 6.1 tot 6.6: <br /><br />6.3 tussenzone<br />ecologisch en<br />recreatief liggen<br />duintjes<br /><br />Een wonderlijke strofe. Verderop in het gedicht(?):<br /><br />6.4 over de natuurbrug loopt<br />schrikdraad 2m40 ingegraven<br />tegen gulzige damherten<br />die niet mogen oversteken<br />damherten gaan te weinig dood<br />en eten te veel<br /><br />6.5 damherten zijn een gevaar voor de natuur<br /><br />6.6 de natuur is geen damhert<br /><br />Het is duidelijk dat Smits vragen stelt over ons natuurbeheer. Prikkelende vragen, maar de vorm doet me eerder denken aan een standpuntbepaling met veel gevoel, in korte regels, dan aan gedichten, ondanks de wonderlijke metaforen.<br /><br />Nog een voorbeeld:<br /><br />AFBREEKBAAR<br /><br />als bomen mogen blijven liggen op de Veluwe<br />een tuin waar alles uitslaapt en ik niet opval<br /><br />hoe lang zou ons vermolmen duren<br /><br />mijn omgedroomde kind klopt<br />zuchtend zaagsel uit mijn kruin<br />onder de slapende zaden van haar ogen<br />liggen fijne nerven die afbreken als ik lach<br />mijn lijf is al jaren van plantaardige oorsprong<br /><br />ik denk niet<br />dat we hier zullen aarden<br /><br /><br />Ik heb de bundel vaak ter hand genomen in de hoop dat de teksten mij op een moment zouden raken, maar het is niet gebeurd. Laten we er het maar op houden dat ik niet de geschikte lezer ben voor deze bundel.<br /><br />Maartje Smits, Hoe ik een bos begon in mijn badkamer, De Harmonie, Amsterdam 2017<br />69 bladzijden<br />Remco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-66093224992242774842018-08-26T02:26:00.002-07:002018-08-26T02:26:54.786-07:00Jeroen van Kan, De wereld onleefbaarDe wereld onleefbaar<br /><br />Wesley Albstmeyer werd geboren in 1979 in Kaapstad. In 2008 publiceerde hij in jaargang 6 van Het Liegend Konijn het gedicht ‘Jij de wereld’:<br /><br />je bent niet van mij nooit geweest maar wel altijd<br /><br />hier ook al onttrekt zich dat aan wat jij voelt ziet<br /><br />hoort ruikt met alle gulzigheid omarmt jij die je vol<br /><br />overgave over het rulle asfalt van je zinnen laat sleuren<br /><br /><br /><br />want onmatigheid is je middle name en juist dat is wat<br /><br />ik graag zou willen grijpen die flexawaaier aan onmatig<br /><br />verzamelde omarmingen van deze wereld jij als vat waarin<br /><br />ik zonder voorbehoud zou willen verdrinken<br /><br /><br /><br />jij die uit alle poriën leven ademt ervaringen indrukken<br /><br />kleuren en geluiden jij die dit alles misschien zelfs bent<br /><br />jij die alles omvat waar ik geen deel aan hebben kan<br /><br /><br /><br />vol schaafwonden blauwe plekken en geronnen bloed<br /><br />dat op je shirt een al te verse landkaart vormt zo ben jij<br /><br />de wereld en ik daarbuiten machteloos toeëigenend<br /><br />=<br />Jeroen van Kan publiceerde de wereld onleesbaar in 2017 bij Querido. Hij werd geboren in Hoorn 1968. Hij is dus 11 jaar ouder dan Wesley. Inmiddels weten we dat Wesley een schuilnaam is voor Jeroen. Leek jonger beter voor de publiciteit? Voelde Jeroen zich jonger? Leek Kaapstad interessanter dan Hoorn? (De schippers van Hoorn voeren om de Kaap!)<br />Het gedicht ‘jij de wereld’ staat op p.62:<br /><br />jij die je vol overgave over het rulle asfalt van je zinnen laat<br />sleuren<br /><br />jij die alles met gulzigheid omarmt want onmatigheid is<br />je middle name<br /><br />dat is wat ik graag zou willen grijpen die flexawaaier aan<br />onmatig verzamelde omarmingen van deze wereld<br /><br />jij die uit alle poriën leven ademt<br /><br />jij die alles omdat waar ik geen deel aan kan hebben<br /><br />vol schaafwonden blauwe plekken en geronnen bloed<br />dat op je shirt een al te verse landkaart vormt zo ben<br /><br />jij de wereld en ik daarbuiten machteloos toeëigenend<br /><br />=<br />De sonnetvorm, zonder eindrijm of metrum, is losgelaten. Het ontbreken van interpunctie is gebleven. Opvallend is ook het feit dat ‘sleuren’ nu op de volgende regel staat, net als ‘onmatig’ en ‘jij’.<br /><br />Is de ‘jij’ iemand op wie de ‘ik’ jaloers is of is de ‘jij’ de naar buiten tredende ‘ik’, die hij graag ook van binnen zou zijn?<br />Uit de bundel is duidelijk dat de ‘ik’ enerzijds naar buiten wil treden en dat ook kan, anderzijds zich wil verbergen voor de wereld.<br /><br />Hier is een dichter die enerzijds allerlei intieme gevoelens en situaties weergeeft, anderzijds de lezer afschermt: ho, het mag niet te anekdotisch worden, niet te persoonlijk. Het moet wel beheerst. Geen sentimentaliteiten alstublieft. Zie bijvoorbeeld ‘scherven 1 en 2’ (waarbij de lezer aan Faverey moet denken, die het had over de dood en niet over de liefde):<br /><br />kijk ons daar staan<br />tussen onze voeten de vaas die jij<br />niet liet vallen en ik evenmin<br /><br />kijk ons die breuklijn strelen<br />hoe onze vingertoppen het parcours<br />afleggen op niks af langs de rand<br /><br />kijk die eens niet meer passen op<br />die andere scherpe rand en die<br />andere ook al niet op die<br /><br />…<br /><br />Het volgende gedicht heet ‘uittocht’. Moeten we dat nu begrijpen als een soort toekomstbeeld voor de verloren partner? Toch niet, omdat het het laatste gedicht uit de bundel is als afscheid/waarschuwing van/aan de lezer?<br />De ik uit de gedichten wordt opgejaagd door een verlangen. De dichter benoemt het als ‘doodsbenauwde haast’. Daar tegenover staat een ochtendlijke ‘bedauwde landweg’ ‘waar nog niets lijkt begonnen’. Rust, maar jij rent. De notering is iconisch:<br />‘en jij rent<br /> jij rent<br /> jij rent’<br />De ‘jij’, de ‘ik’ die zichzelf toespreekt, realiseert zich dat hij rent naar een toekomst, waar als het goed is ‘elk verlangen is genezen’.<br />Hij kan jaloers zijn op de ongenaakbaarheid van een steen. De steen die hij bekijkt - hij lijkt op zoek naar een opening - is ‘in zichzelf genoeg’, vindt ‘in zichzelf vervulling.<br />Het is een verlangen naar stilstand. Elders in de bundel krijgt dit gestalte in ‘dode roofvogel’.<br />Het verlangen spreekt ook in ‘hoop hulpmotor hart’: ‘zo afgerond lig ik hier in het graf zo puntgaaf’ en ‘zoafgerond aan alle hoeken zo heerlijk glad en / klaar en af zo ben ik nooit geweest toen dit alles / nog werd bezield’.<br /><br />Jeroen van Kan, de wereld onleesbaar, uitg. Querido, Amsterdam 2017.<br />71 pagina’sRemco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-11544596632881167972018-08-26T02:25:00.001-07:002018-08-26T02:25:30.869-07:00 Vergeet het niet Anna Enquist Vergeet het niet<br /><br />Anna Enquist publiceerde onlangs Een tuin in de winter, herinneringen aan Gerrit Kouwenaar. <br />Begin jaren negentig ontmoetten zij elkaar op Poetry International in Rotterdam. Enquist was kort daarvoor als dichter gedebuteerd met de bundel Soldatenliederen, die later in die week bekroond werd met de Buddingh’-prijs.<br />De ontmoeting was het begin van een lange vriendschap. Anna en haar man bezochten bijna elk jaar het echtpaar Kouwenaar in Zuid-Frankrijk, in het vakantiehuis met uitzicht op de Franse Alpen en bij helder weer op de Pyreneeën.<br />In het boekje staan enkele gedichten van haar, naast vele van Kouwenaar. Het eerste is:<br /><br />Buitentijd<br /><br />Dit is dichters boomgaard. Buiten<br />het kwadraat van stoelen glijden<br />zwijnen en slangen. Op tafel<br />lezen wij het eetbare: de nacht<br />is een vangzeil voor voedzame<br />woorden, de korst van het brood.<br /><br />Dieren en dingen dragen eenvoudige<br />jongensnamen. Boven ons hangt<br />de zilveren maan, de valbijl.<br /><br />Als het gedicht in een bundel staat, is het misschien moeilijker voor de lezer. Nu staat het ingekaderd in herinneringen. Jullie zitten op het terras en Gerrit is bezig met een vleesrooster en braadt met veel gespetter eendenbouten. De eendendijen noemt hij Wim en Henk.<br />‘Zwijnen en slangen’ lijkt niet positief.<br />A.E.: ‘Het kwadraat van stoelen heeft wel iets gezelligs. Je zit met vier mensen bij elkaar. En ja, het is buiten, er is een boomgaard en dan heb je in Frankrijk kans op wilde zwijnen en slangen.’<br /><br />Het ‘eetbare’: dat is een Kouwenaarachtig idioom.<br />‘Kouwenaar heeft het heel vaak over eten. Zo lang je eet kan je ook dichter zijn en schrijver.’<br /><br />‘Lezen’ betekent ook verzamelen.<br />‘Je zou ook kunnen denken: lezen wat je geschreven hebt. De dichters buigen zich over de vraag wat er eetbaar is, waar je over kunt schrijven. Je kunt het verzamelen. Je kunt ook met elkaar lezen wat er verzameld is. Je kunt overleggen, voorlezen. Dat gebeurde ook daar.<br />De nacht heeft hier iets veiligs. ‘nacht is een vangzeil’. Als het donker is en je hebt wat gedronken, dan durf je ook meer te zeggen.<br />‘voedzame woorden’: waar je iets mee kan.’<br /><br />‘eenvoudige jongensnamen’: dat is voor de lezer zonder het verhaal niet gemakkelijk. <br />‘Misschien is het minder ingewikkeld dan het lijkt. Je kunt de dingen op een eenvoudige, simpele manier benoemen. Er is ontspanning in die boomgaard, zo dat je vrijelijk met elkaar praat, waar je mee bezig bent en wat je heel graag wil schrijven. Je hoeft je er niet voor te generen. Het mag eenvoudig en simpel zijn. Het uitwerken en ingewikkeld doen komt morgen wel weer bij daglicht.<br />De dieren grijpen terug op die zwijnen en slangen. Maak het niet ingewikkelder dan het is.’<br /><br />‘De zilveren maan, de valbijl.’ Dan is het gebeurd.<br />‘Bij die zilveren maan kun je nog denken: lekker, maar dan komma: de valbijl. Het zal afgelopen zijn. Als je ontzettend gezellig en prettig met elkaar aan het vertieren bent, denk je in je achterhoofd: eens zal het afgelopen zijn. Het gaat om een gesprek tussen Kouwenaar en mij. Hij was natuurlijk wel twintig jaar ouder dan ik. Dus ik dacht daar wel eens aan. Wanneer houdt dit op? Paula leefde nog. Het is een heel vroeg gedicht en ook een heel konkreet gedicht.’<br /><br />Jullie hadden een heel andere poëtica.<br />‘Totaal anders.’<br /><br />Ik heb het een beetje meegemaakt, die ontmoeting tussen Kouwenaar en jou bij Poetry en later hoorde ik van hem: ‘Anna Enquist, dat is een goede dichter!’ Ik was verbaasd, omdat hij zo anders schreef. Zeker in die periode, want later werd hij veel meer anekdotisch.<br />‘We groeiden naar elkaar toe. Ik werd wat geacheveerder toen ik eenmaal over de euforie van dat debuut heen was en Gerrit werd een beetje toegankelijker.<br />Het ging meer over zijn eigen leven. Dat was al eerder zo, maar dan op een ingewikkelde manier.’<br /><br />Het eerste gedicht van hem over een brand en zijn vader die journalist was. Dat was op zijn geboortedag. Later ging het meer om de taal en niet om de anekdote. Jij betwijfelde dat.<br />‘Ik geloofde er eigenlijk niets van. Hoe kan het ook anders? Je kunt toch alleen maar schrijven over wat je ergens raakt, iets wat een gevoel oproept. Hij moest niet veel van dat gevoel hebben, maar het was wel de waarde van zo’n gedicht. Hij maakte er een heel verhaal van: je moet in taal een bouwwerk maken en dat correspondeert dan met het leven, maar het valt nooit helemaal samen.’<br /><br />Hij viel op jou, toen bij Poetry? Dat had denk ik vooral te maken met jouw persoonlijkheid en je voorkomen, je jeugd.<br />‘Nou zo jong was ik ook weer niet. Ik was toch ook al halverwege de veertig. Ik denk vooral dat we elkaar goed aanvoelden; snel grapjes konden maken. Hij was een aardige man. Hij hield op een kinderlijke manier van gezelligheid. Het werd een vriendschap, een kwart eeuw. En ook met zijn vieren, met Paula en mijn man.<br /><br />Jullie spraken met elkaar over poëzie.<br />‘In het begin heb ik heel veel geleerd van Gerrit, met name over de indeling van zo’n gedicht. Ik schreef in het begin van die hele klonten en dan een witregel en dan een contra-klont, zal ik maar zeggen. Hij heeft me geleerd hoe je dat op kan delen: stukje van drie regeltje of twee, hoe je witregels gebruiken kan. Dat waren technische foefjes. Hij raadde mij het boek aan van Brouwers, Het juiste woord. Hij zei dat hij niet zonder kon. Ik meteen naar de boekhandel. Prachtig! Bladeren in een woordenboek is ook heel leuk en nuttig.’<br /><br />Jij was musicus en psycholoog en therapeut. Je koos niet voor de poëzie. Koos de poëzie jou?<br />‘Dat had met het afscheid van de muziek te maken. Ik heb een aantal jaren na het conservatorium het niveau bij proberen te houden, maar dat kost je twee en half uur per dag en die had ik op een gegeven moment niet meer. Ik was in opleiding voor psycho-analyticus en ik had jonge kinderen en een baan. Ik kon er niet tegen om mezelf achteruit te horen gaan. Toen heb ik besloten dat de piano dicht ging. Ik heb mijn hele leven twee dingen naast elkaar gedaan zonder echt een keuze te maken. Dat vond ik infantiel. Daar wilde ik vanaf. Ik moet één ding doen als een volwassen mens. Dicht die piano, maar daar werd ik depressief van. Ik kon niet slapen en zat ’s nachts op mijn werkkamer te schrijven en dat leek al heel snel op een gedicht en toen ging ik daar plezier in krijgen. Ik las altijd al veel, ook gedichten. Ik was een geoefend lezer, maar ik wist niks van taaltheorie en poëtica’s. Daar had ik wel last van bij het samenstellen van de bloemlezing van Kouwenaars gedichten (Van woorden gemaakt) maar ik besloot om gewoon mijn smaak te volgen.<br />( ‘Geen literair-kritisch verantwoorde bloemlezing waarin alle aspecten van het werk aan de orde komen maar een persoonlijke selectie, gedreven door de vraag hoe Gerrit eigenlijk was en wat hij met zijn werk wilde,’ schrijft ze in haar inleiding.)<br /><br />In het gedicht ‘Een plaats’ staat: ‘Vergeet het niet, niet het knipselwerk/ van de reling, het volmaakte vierkant, / het blauwste uur – vergeet het niet.’<br />‘Na de dood van Herman de Coninck in Lissabon zijn Gerrit en ik er met zijn tweeën op uitgegaan om even verlost te zijn en samen te praten. We zaten de hele middag bij een klooster en de wolken trokken met een rotvaart over, ‘woest’. Er was daar een veiligheid, voor zo lang als het duurde: ’pen, / klok en stokvis’; het schrijven, de tijd die je nog toegemeten is, het eten in Portugal.<br /><br />Het woord ‘woest’ is kenmerkend voor jouw gedichten. <br />Ja. Ik doe het niet expres hoor. Het komt vanzelf, maar het maakt je ook razend dat de tijd beperkt is en dat je zo maar dood neer kunt vallen. De achterblijvers worden in de steek gelaten. Dat roept na verdriet ook een enorme agressie op.’<br /><br />Maar vergeet het andere niet.<br />‘Dat klooster was mooi en het zitten daar bij ‘het knipselwerk / van de reling, het volmaakte vierkant, / het blauwste uur – vergeet het niet.’ Droomuur, eind van de middag, de blauwe lucht met de wolken. Dat is waarom je schrijft. Je mag het niet vergeten.<br /><br />In je verjaarsgedicht voor Gerrit is de dreiging van de dood ook aanwezig.<br />‘Het staat tegenover het vitale: het van rotsblokken af springen, wat we in Frankrijk deden. Er is de redding van de poezie: ‘vlijtig meten in regels. / met timmermansoog, daarover spreken.’ Je moet schrijven over wat je overkomt.<br />Een wat ouder gedicht is:<br /><br />Een zaterdagmiddag op de Lijnbaan<br /><br />‘Tachtig, en ineens zijn vrouw dood, alleen<br />achtergebleven, zo gaat dat.’ Guur waait<br />het door de vleesloze straat waar geen hond<br />woont. Ogen in ogen. Wachten op een woord,<br />op de gedekte tafel, palaver, zomer straks<br />zomer, de zuivere wijn, op mosselen<br />die men uitdraagt in hun laatste hemd.<br /><br />IJzig liedje van de bazuin. Wachten tot die<br />met de stofjas en zwarte oogkas je pakt,<br />met ivoren prachthand je hart verlamt<br />wakken hakt in je brein met kracht en<br />je wacht en blijft achter hij komt niet,<br />hij komt niet, alleen hij komt.<br /><br />De tegenstelling tussen de zachte a’s en de ij in ‘brein’en ‘blijft’ en ‘hij’ (3 maal).<br /><br />‘Dat heb ik van Frans Budé geleerd, met wie ik in Duitsland optrad. <br />Het is een heel konkreet gedicht. We moesten voorlezen in Rotterdam en we hadden wat tijd over. We hadden alletwee een beetje honger en toen zijn we van die gegratineerde mosselen gaan eten. Gerrit vertelde over een vriend die ineens zijn vrouw was verloren.<br /><br />Heb je het idee dat je voortleeft in de poëzie?<br /><br />Daar maak ik me geen illusies over. Als je eenmaal dood bent, is het snel met je gedaan als schrijver, tegenwoordig. Je merkt het al als je een tijdje niet gepubliceerd hebt. Dan ben je al half vergeten. Tenzij je een hele grote bent. Als je in schoolboeken staat. Voor zover kinderen nog poëzie-onderwijs krijgen.<br /><br /><br />In het afscheidsgedicht, waarmee het boekje bijna eindigt, schrijf je:<br /><br />Maar die zomeravond, uitzicht op blauwe<br />bergen en jij met het glas: ‘Viva!’ - dat blijft<br />een woordloos ontberen na dit vaarwel.<br /><br />‘Zo deed hij dat, vitaal, jongensachtig. ‘We moeten toch een beetje genieten’, zei hij. <br /><br />Remco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-46273509284120030632018-03-12T05:51:00.002-07:002018-03-12T05:51:22.688-07:00 Karel Capek, MeteoorHoe schrijf je een roman?<br /><br />‘<i>Meteoor</i>’ is behalve een zoektocht naar de identiteit van een patiënt een soort ars poëtica van een roman. <br /><br />Als een gloeiende meteoor die elk ogenblik in stukken kon barsten.<br /><br />De roman’ <i>Meteoor</i>’ gaat over twee dromen, over de beelden van een helderziende en vooral over <br />de fantasie van een schrijver. Aanleiding is het neerstorten van een vliegtuigje, waarbij de passagier anoniem in het ziekenhuis belandt. <br /><br />De zuster droomt twee nachten over hem. Ze gelooft niet in dromen, maar twee keer achter elkaar… dat moet iets betekenen. Ze vertelt haar dromen aan de chirurg. Het waren telkens veranderende beelden en ze heeft ze nu in haar hoofd gerangschikt en samengevoegd. ‘Alle dingen zouden in louter dromen vervallen als ze niet een zekere orde bezaten.’ In de droom spreekt de man tot haar en vraagt om hulp. Ze ziet hem op een houten trapje zitten met een tropenhelm. Hij heeft zijn moeder niet gekend en haatte zijn vader, een ondernemer, die zijn onderneming zag als iets dat door zijn zoon moest worden voortgezet. Hij leidde een ongehoorzaam en wellustig leven. Hij ontmoette een tenger meisje, gelukkig, zelfbewust, succesvol als ingenieur in een fabriek. Hij wilde haar verleiden en dat lukte. Daarna keek ze glimlachend naar hem en zei: ‘Zo, nu ben ik van jou!’. Hij ging er als een straatjongen vandoor. In haar droom vertelt hij haar van alles: hoe hij gevlucht is naar een eiland, hoe hij geld verdiende met suikerriet, hoe hij zijn arbeiders opzweepte en met mulattinnen de liefde bedreef. Hij beseft nu ‘dat het leven, evenals de dood, ook van een duurzame materie is gemaakt, dat het op zijn manieren met de eigen, kleine middelen de wil en de dapperheid heeft om voor eeuwig te zijn.’ Hij draagt haar op het meisje te zeggen dat hij terug is. <br /><br />De helderziende voelt griezelig duidelijk aan wat er met het slachtoffer van het vliegongeluk gebeurd is, niet alleen door het ongeluk, maar ook daarvòòr door een besmetting met rode koorts en gele koorts. Hij kan ruiken dat de vorige patiënt een nieroperatie heeft ondergaan. De reuk is, zegt hij, zeer intelligent. Hij komt ook met een vergelijking met klank: als je de A laat klinken op een piano, weerklinkt ook de A van een viool. ‘Zie het zo dat het leven een soort weerklinken is, dat de mens weerklinkt, dat zijn geest, herinnering en onderbewustzijn weerklinken.’ Hij vertelt het verhaal van het slachtoffer, die zijn moeder niet heeft gekend. Hij legt uit hoe zijn leven moest verlopen, door de aanvankelijke eenzaamheid, door het gedrag van de vader. Hij weet van de tropen, van zijn baan als opzichter, dat hij chemicus was in de suikerfabriek, dat een hoogleraar het onderzoek van de jonge man frustreerde. De helderziende weet van Cuba. Het is allemaal kennis die hij nauwelijks bewust naar buiten brengt. De medische gegevens kloppen met het verhaal en ook het zwakke hart, door te veel drank, tropische ziekten, sigaren. De helderziende begon met het beeld van een cirkel. Het slachtoffer heeft de cirkel van zijn leven gesloten door terug te keren naar de plek vanwaar hij vertrokken is, om het meisje op te zoeken, dat hij is ontvlucht.<br /><br />De schrijver gebruikt zijn fantasie en komt nog het verst met de reconstructie van het leven van het slachtoffer. Hij schrijft: ‘Over de fantasie wordt gezegd dat ze dwaalt (…) maar veel vaker holt ze alert en aandachtig voort als een hond die met zijn snuit een vers spoor volgt.’ En dan komt er een theorie over het schrijven van bijvoorbeeld een roman. Dat ‘is een bezigheid die meer met jagen gemeen heeft dan met, laten we zeggen, het bouwen van een kathedraal volgens van tevoren uitgewerkte plannen.’ ‘Dat wat talent wordt genoemd, is voor het grootste deel interesse of bezetenheid, de interesse om achter iets levends aan te gaan.’<br />Wat weet de schrijver? Dat de man verschillende munten in zijn zakken had: Franse, Engelse en Amerikaanse en een Hollands dubbeltje. Dat wijst op de Antillen. Hij had haast, want hij vloog ondanks de storm. <br />De schrijver weet dat alles wat hij schrijft betrekking heeft op hem zelf. Als hij over Hecabe zou schrijven, zou hij het over zichzelf hebben, ‘ik zou de weeklagende oude vrouw zijn die haar verschrompelde zakjes van borsten openkrabt.’<br />Hij begint zijn verhaal met de vondst van een gewonde man, ergens op Cuba, met een pistool in zijn hand. Hij wordt volgegoten met rum en ontwaakt na 36 uur, zonder herinnering. Uiteindelijk wordt hij in dienst genomen door een zakenman die gebruik van hem maakt, omdat hij vele talen spreekt en omdat hij gewetenloos allerlei dingen kan regelen.<br />De schrijver legt op geheimzinnige wijze de hele geschiedenis bloot. Hij vertelt waar de man vandaan kwam, wat er gebeurde en hoe hij terugkwam en neerstortte.<br />Is het juist wat wij lezen? Hij blijkt inderdaad uit Cuba te komen, maar verder is alles verzonnen. Is het waar omdat het is opgeschreven? Het doet er niet toe: het is een verhaal en het is waar omdat het overtuigend is opgeschreven en omdat je als lezer er in kunt geloven.<br /><br /><br />Karel Capek, <i>Meteoor,</i> Wereldbibliotheek, Amsterdam 2017.<br />190 bladzijdenRemco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-9744633723075185792018-03-12T05:47:00.003-07:002018-03-12T05:47:32.987-07:00The shape of waterVeel lof voor idiote film <i>The shape of water</i><br /><br />Dat de schoonmaakster schattig is, is buiten kijf, maar dat ze verliefd wordt op een visman is onwaarschijnlijk, ook al probeert de verhalenverteller het aannemelijk te maken doordat het meisje wees is en doordat ooit (waarom?) haar stembanden zijn vernield. Ze heeft in haar haar hals drie strepen als een litteken van de operatie. Ze communiceert met gebaren en de visman begrijpt die gebaren. Ze doet ‘ei’ en hij doet haar na ‘ei’. Ze neemt een platenspeler mee en ze draait een plaat voor hem en doet ‘muziek’ en hij doet ‘muziek’. Allemaal nogal onwaarschijnlijk vanwege het zeer beveiligde complex waar zich dit allemaal afspeelt en dan ook nog de aparte ruimte die is afgesloten met een cijferslot. Goed, zij krijgt als schoonmaakster de cijfercombinatie, maar die sessies zijn toch onwaarschijnlijk en ook wel idioot. <br />Ze is bevriend met een collega, een zogenaamd zwarte vrouw, ook een schat, die haar antwoorden vertaalt voor een Amerikaanse hufter, een baas. Die baas zegt natuurlijk vreselijke dingen over schoonmaaksters en negers<br />Hij heeft de visman gevangen en in een druktank vervoerd, hoewel hij ook buiten het water kan functioneren. Niet te lang en hij moet groen spul krijgen en het water moet zout. Dat levert allerlei humoristische scènes op. Het meisje, Elisa, houdt een zoutbus omgekeerd vast, waarbij het zout op de grond van de badkamer stroomt. Ze heeft de visman gered en naar huis gebracht, met hulp van de tekenaar bij wie ze woont en die homoseksueel is en daarom uit een eettent wordt gezet. <br />Dat was allemaal heel spannend, want de hufter had Elisa’s plannen uiteindelijk door en hij was zeer gevaarlijk.<br />Hij martelde de visman met een stroomstok.<br />Waarom dit allemaal gebeurt? Het heeft veel te maken met begin jaren zestig koude oorlog-gedrag. Amerika tegen de Sowjet-Unie. Er speelt ook een cliché-klootzak-generaal een rol. Hij bedreigt de hufter, die geen fout mag maken. De hufter is ook een beetje zielig: hij kauwt kindersnoepjes, heeft schattige kinderen die kijken naar een zwart-wit tv-beeld van Ed en het sprekende paard. Hij heeft ook een cliché-Amerikaans vrouwtje, zo’n Madman-vrouwtje uit het begin, dat zich overdag laat neuken, zo’n beetje met kleren aan, maar hij wil niet dat ze praat. Er is ook een scène waarin hij Elisa een omgevallen glas water laat schoonmaken en hij probeert haar te verleiden, omdat ze stom is.<br />Elisa vrijt met haar visman in bad en later, ook weer humoristisch, in de hele badkamer als een aquarium, waarbij ze het water probeert tegen te houden met wat kussens bij de drempel. Tevergeefs. In de onderliggende bioscoop gaat het geweldig lekken. Een man, ook weer geestig, is in slaap gevallen bij een film, maar hij krijgt een drup in zijn opengevallen mond en schrikt wakker. Dat vrijen met de visman roept weer humor op, want haar vriendin, die zelf last heeft van een luie man die ’s nachts voortdurend scheten laat, (‘als scheten woorden waren, was hij een Shakespeare’) zegt zoiets als dat elke man zijn penis kan verbergen. De visman doet dat in een plooi. Maar hij is dus wel in staat om de schattige blote Elisa te nemen.<br /><br />Aan het eind worden ze allemaal neergeschoten, maar de visman is ook een visgod. Hij kan wonden genezen door hand (met vlies)-oplegging. Hij springt met Elisa in het water en daar kan ze ademen in het water, doet haar ogen open en ze leven nog lang en gelukkig. Elisa als omgekeerde zeemeermin, als niet zo erg mooie beauty en haar beest.<br />Wie ook wordt neergeschoten is een Russische spion-wetenschapper, omdat hij niet meer vertrouwd wordt. Hij wil de visman niet doden en hij helpt Elisa met het ontsnappen van de visman. Vreselijk spannend: haar tekenaar (die door een reclamebaas op een koude manier wordt afgedankt) maakt een vals pasje. De MP vertrouwt het niet en neemt hem onder schot, maar dan wordt hij door de spion in een nekklem gezet. De tekenaar rijdt door, neemt de was met de visman in ontvangst, met Elisa en rijdt weg. Ze worden beschoten door de hufter en bewakers, maar ontsnappen.<br />Later wordt de neergeschoten spion met een stroomstoot gedwongen te zeggen wie de ontvoerders zijn, zodat de hufter achter de schoonmakers aankan. Hij komt, geheel volgens het cliché van misdaadseries net op tijd bij het dok aan en schiet dus Elisa en de visman neer. Shakespeariaans drama? Nee, de tekenaar slaat hem neer en nadat de visman zijn wonden heeft geheeld, krijgt de slechterik nog een fatale uithaal met zijn klauw. De politie komt er aan, gewaarschuwd door de zwarte vriendin. Wat gebeurt er met de hufter? Is hij dood? Wordt hij ingerekend of verpleegd en vrijgelaten of zorgt de generaal er voor dat hij alsnog wordt geliquideerd? Wat gebeurt er met de schattige kinderen en het praatzieke vrouwtje? Krijgt zij weduwenpensioen? Zoekt zij een nieuwe hufter? En de kinderen? Groeien zij op met de Amerikaanse ‘waarden’?<br /><br /><br /><br /><br /><br /><br /><br />Remco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-46592145824660074932018-03-12T05:46:00.000-07:002018-03-12T05:46:11.110-07:00Julian Barnes Het enige verhaal Fatale liefde<br /><br />De mannelijke hoofdpersoon Paul van Julian Barnes <i>Het enige verhaal</i> heeft besloten van Susan te houden toen hij 19 was, zij 48 en getrouwd en met twee volwassen dochters, ouder dan Paul.<br />Barnes maakt voor mij niet duidelijk waarom hij van Susan houdt en misschien kan dat ook nooit. Hij vindt haar origineel en geestig, maar is dat genoeg? Wil hij origineel zijn? Hij heeft een afkeer van ‘normale’ mensen. <br />Waarom Susan van Paul houdt? Misschien omdat zij ongelukkig is met haar drinkende en af en toe gewelddadige man, misschien omdat zij verlangt naar liefde, misschien omdat Paul zo’n typetje is, zoals zij zegt. Barnes vertelt niet veel over het ontstaan van hun liefde en hoe zij van het tennis dubbel glijden naar het bed. Later vluchten zij naar Londen om samen te wonen in een armoedige woning. Paul gaat voor de advocatuur studeren, om haar te kunnen onderhouden. Susan is veel alleen en raakt aan de drank. Daarom? Of is er iets fundamenteels mis met haar? En wat is er met Paul? Laat hij de dingen gebeuren, omdat hij niet veel begrijpt van het leven. Hij is voortdurend aan het denken en overwegen. Hij noteert alle citaten over de liefde en streept ze weer door omdat ze niet juist zijn. Zo is ook in de Nederlandse uitgave de titel doorgehaald en opnieuw geschreven.<br />Uiteindelijk gaat ze lijden aan Korzakov en eindigt ze volkomen dement. Paul moet haar dan toch in de steek laten. Hij zegt dat hij haar teruggeeft aan het gezin, aan één van de dochters. Hij gaat reizen, krijgt vriendinnen, maar nooit voor lang. Waarom niet? Omdat hij ze niet toelaat tot zijn intimiteit. Omdat hij zelf niet ‘bij zijn gevoel kan komen’.<br /><br />Barend en Sarie uit Stadium IV van Sander Kollaard kennen op een heel andere manier een fatale liefde. Hier is kanker de spelbreker. Uiteindelijk slaat Barend het hoofd van Sarie kapot, omdat ze, bijna stervend, nog heel even gelukkig is op de plek waar ze voor het eerst elkaar beminden, vele jaren geleden. Hoe hij daar mee wegkomt - lijk laten meenemen met een vissersboot, politievragen beantwoorden etc. - vertelt Kollaard niet. Daar gaat het hem niet om. Het gaat om wat je voor je geliefde over hebt als het er werkelijk op aankomt. Moest Sarie doorgaan met belastende en vergeefse chemokuren? Moest zij sterven, ongelukkig, in een ziekenhuisbed met fatale middelen. Mocht zij niet, ziek, doodziek, terug naar de plek van haar geluk?<br /><br />Aan het eind van de film Call me by your name staart de hoofdpersoon, de 17-jarige Elio, minutenlang betraand naar het haardvuur, tot hij aan tafel wordt geroepen om het chanoekafeest te vieren.<br />Zijn vader nodigt ieder jaar een promovendus uit om te helpen bij archeologische opgravingen. Dit keer is het een blonde adonis, Oliver: 24 jaar. Als deze aankomt kijkt Elio met zijn vriendinnetje vanuit het raam boven en merkt op dat de ‘nieuwe’ wel erg zelfverzekerd is. Al snel wordt voor de toeschouwer duidelijk dat Elio zich tot hem aangetrokken voelt, dat wil zeggen dat Elio het nog niet weet, maar zijn lichaam wel. Dat kun je als toeschouwer zien! Hoe doet een regisseur of een acteur dat? Ook Oliver is aangedaan, maar hij wil niet. Hij is bang voor zijn reputatie, maar de hormonen kruipen waar ze niet gaan kunnen. Elio vrijt met zijn vriendin, maar kan Oliver niet uit zijn hoofd krijgen. Uiteindelijk geven ze beiden toe en beleven een hartstochtelijke liefde, maar Oliver moet weer weg. <br />De ouders van Elio zijn zeer liefdevol en begrijpend. Ze zien ook eerder dan het liefdespaar waar het naar toe gaat. Aan het eind spreekt de vader zijn zoon toe en vertelt hem dat hij zich niet moet schamen voor de overweldigende ervaring, maar dat hij deze moet koesteren. Hij bekent ook dat hij vroeger dergelijke gevoelens kende, maar er niet aan mocht toegeven. Dit wordt heel subtiel aangegeven.<br />Het is de toeschouwer duidelijk dat Elio nog lang gebukt zal gaan onder deze zomerliefde.Remco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-88212555368841115142018-03-12T05:29:00.002-07:002018-03-12T05:29:27.028-07:00 Madelon de Keizer, Als een meeuw op de golvenDichter en criticus: liefde voor het leven<br />‘de droppels en de stroom’<br /><br />Volgens Jan Veth, de schilder van het beroemde portret van de jonge Verwey, moet de kunstcriticus ‘niet zozeer een mening of oordeel geven over een kunstwerk, maar eerder het gevoel weergeven dat een kunstwerk bij hem opwekte’, aldus Madelon de Keizer in haar boek over Verwey en zijn tijdgenoten. Het geven van een oordeel, schrijft Veth, is iets van superioriteit.<br />De lezers willen echter graag oordelen lezen, al is het maar met bolletjes. Zij willen weten of een kunstwerk de moeite waard is en zij willen begrijpen waar het kunstwerk over gaat. Zij zoeken dus een autoriteit die hen vertelt wat zij ook zouden moeten menen.<br /><br />Verwey noch Kloos trokken zich van Veths mening iets aan. Zij wilden wel degelijk voorlichting geven aan het publiek vanuit hun kennis, hun leeservaring en hun eigen dichterschap. Zij vertrokken vanuit hun eigen opvattingen over hoe kunst moest zijn. Kloos hield vast aan de Tachtiger principes, zoals ‘allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie’, terwijl Verwey na enige tijd de idee belangrijker vond. Dat was dan ook de belangrijkste reden voor hun verwijdering en later zelfs vijandschap. In hoeverre daarbij hun intieme verhouding een rol speelde, is moeilijk te achterhalen. Hoe ver ging hun liefde? In elk geval is wel duidelijk dat Verwey veel hield van zijn mentor in de kunst en dat Kloos verbitterd reageerde op zijn verloving met Kitty van Vloten, met wie Verwey een gelukkig huwelijk beleefde. <br /><br />Hoe oordeelde men over het portret van de jonge Verwey? Wat zag men? Een slungelige jongen in niet voorname kleren, met een kop vol sterke eigenzinnigheid. Wat ik nu zie in het portret? Een jongen van negentien die met enig dedain niet kijkt naar zijn portrettist. De rechterhand in de zak van zijn broek. Het haar wild; brede neus, dunne, brede mond, de ogen kijkend naar, ja, naar wat? In zich zelf gekeerd, broedend op zijn toekomst, ambiteus. <br /><br />Albert Verwey was de zoon van een godsdienstige meubelmaker, geen eenvoudige ambachtsman, maar iemand met een bedrijf met vele arbeiders. Zijn zoon mocht naar de HBS, eerst driejarig, later vijfjarig. Albert was aanvankelijk een slechte leerling, maar hij slaagde uiteindelijk als de beste. Hij was vooral goed in Nederlands en andere talen. Hij werkte kort als secretaris bij een handelsonderneming, reisde met zijn baas naar Brazilië, maar vestigde zich al gauw als dichter en literator, een armoedig bestaan.<br />Van Eeden vond het maar niks dat ‘den eerzuchtigen burgerjongen, (…) een goeden partij doet’. Van Eeden verafschuwde het huwelijk van zijn schoonzus met Verwey. Waarom? Daarvoor moet ik een uitstapje maken naar de biografie van Jan Fontijn over Van Eeden. Fontijn veronderstelt jaloezie. Kitty was populair in de kring van schrijvers. Kitty kwam in zijn dromen voor. Heeft hij haar als vrouw begeerd? Was Martha, de vrouw van Van Eeden frigide of heeft van Eeden haar frigide gemaakt met zijn schizofrene kijk op sexualiteit? En er was zeker jalousie de métier: Verwey schreef maar door, terwijl Van Eeden in een impasse zat.<br />Overigens waren al die literaire ‘vrienden’ af en toe zeer gefrustreerd en ziekelijk. Ze hadden hoofdpijn of ze waren overwerkt, overspannen, depressief. Ook Verwey leed aan depressieve buien, vaak na het voltooien van een bundel of boek. Sommige schrijvers waren alcoholist en suïcidaal. Het is nu niet anders dan toen. Veel schrijvers leven ongezond, al zijn er gelukkig ook veel uitzonderingen. <br /><br />Hoe oordeelde men over Verwey’s dichterschap? Carel Scharten vond hem een ‘welbewusten, strengen en eigendunkelijken Hollander’. Zijn poëzie vond hij ‘ koel (…) bedenksel’, ingewikkeld en ‘vol onbegrijpelijke diepzinnigheden’.<br />Nog erger: zijn werk is ‘het genoeglijk maaksel van wie steeds over zijn zeer belangrijke zelf tevreden is, en des te tevredener naarmate het resultaat stijver staat van gewicht en bizonderheid’.<br /><br />Hoe oordeelde Verwey later over Kloos? ‘Ik zou hem de punt van het Zelf-gevoel willen noemen. Dat hij altijd zichzelf en zichzelf alleen zoo voelt, is zijn kracht en zijn grootheid.’ Verwey heeft vaker van die vreemde uitdrukkingen: ‘de punt van het Zelf-gevoel’. Gelukkig legt hij het hier uit. <br />Hij wilde zich richten op de wereld en zijn observaties ‘zuiver’ weergeven. Wie zou het onzuiver willen doen? <br />Volgens Kloos stonden in de debuutbundel van zijn vriend ‘nogal wat grammaticale fouten en overtredingen in zijn versbouw’ (MdK)<br /><br />Hoe oordeelde Verwey over zichzelf? ‘Als kind had hij altijd al geweten dat hij meer dan iedereen het leven kende, omdat hij een dichter was.’ (MdK)<br />Zelf formuleert hij heel wat ingewikkelder: ‘Ik zou nu onopgemerkt gaan kunnen tusschen de wereld vol menschen en elk zou ik zien en elks woorden hooren als de alleen door mij te begrijpen geheim-taal van Het Leven’. Nou, nou!<br /><br />Eerst dacht ik dat het kiezen van figuren rond Verwey zou leiden tot een donut-biografie, maar later zag ik dat Verwey steeds de naaf in het wiel was.<br />Niettemin ben ik het eens met Rob Schouten dat Verwey wat veraf blijft, maar ligt dat niet eerder aan zijn ‘onbenaderbaarheid” dan aan zijn biografe?<br />Onbenaderbaar? Liet hij niet allerlei vrienden toe? Was het huis op het duin niet een gastvrije plek? Ja, maar zijn jongste zoon klaagde over zijn afwezigheid en de vrienden liet hij allemaal weer los. Was Kitty de enige die hij toeliet?<br />Madelon de Keizer heeft een tijdsbeeld willen schrijven, zoals Gundolf uit de kring van Stefan George dat deed. Zij wilde met een biografie een cultuurideaal laten zien aan de hand van een centrale figuur. Dat maakt het geheel wat droog. <br /><br />Hoe oordeelde Kloos over Verwey? Hij vindt dat de ‘jonge, schoonheidszoekende lyricus Verwey vanaf 1886 (…) langzaamaan was verworden tot een betogend didacticus wiens veelvormige emotie was verdord tot hautain begrip.’ (MdK) Kloos heeft het ook over ‘zelfminnende bespiegeling’. 1886 … Verwey is dan 21! Het gaat hier over de Verzamelde Gedichten! De invloed van Kloos was zo groot, dat men tot diep in de 20ste eeuw zijn mening in het algemeen deelde. Vestdijk heeft geprobeerd het beeld te veranderen. Hij bewonderde Verwey om zijn enorme en belangwekkende oeuvre, maar sabelde ook vele gedichten neer als rijmelarij en dor denkwerk. Vele gedichten lijken eerder op verknipt proza.<br /><br />Wat me verbaasde in het werk van Verwey waren de vele ongelukkige zinnen, de grammaticate fouten, overtredingen in de versbouw (volgens Kloos). En wat te denken van de volgende uitspraak over nieuwe verzen? Hij schreef vroeger verzen met mannelijk rijm, nu allemaal in het vrouwelijk rijm: ‘dat is omdat ik nu een vrouw heb’. Wat een onzin! <br /><br />Bewonderenswaardig zijn echter zijn discipline en werklust: hij werd inderdaad een cultureel leider. In tegenstelling daarmee staat het geringe aantal verkochte exemplaren van de meeste van zijn bundels, met een oplage van 200 exemplaren. Van de herdruk van de Verzamelde gedichten werden 28 exemplaren verkocht. De uitgever eiste dan ook steeds een aandeel in de kosten van uitgave. Het Blank Heelal had een oplage van 500. Het eerste jaar (1889) werden er 92 verkocht. In 1910 was er geen belangstelling meer en waren er 376 exemplaren over. <br />Het tijdschrift De Beweging moest steeds financieel ondersteund worden door Verwey zelf. Er waren meestal niet veel meer dan 200 abonnees.<br />Toen Verwey in februari 1928 werd uitgenodigd door prinses Juliana, die zijn colleges volgde, voor een diner, bleek ‘dat zelfs de hoogste dignitarissen geen idee hadden wie hij eigenlijk was’ (MdK). Hij schreef aan Uyldert: ‘Als ik ooit, als hollandsch dichter, gemeend heb eenigszins bekend te zijn, ben ik van die waan grondig genezen.’ <br />Toch verklaarde hij nooit teleurgesteld te zijn geweest door de ontvangst van zijn boeken: ‘Waar ik één lezer verwachtte, heb ik er altijd twee of drie gevonden en soms meer.’ Hij werd nooit populair, maar aan het eind van zijn carrière werd hij niettemin door de meeste belangrijke literatoren vereerd als een groot dichter, zelfs door Ter Braak die hem een literaire administrator noemde en een superieure schoolmeester, maar toch zijn dichterschap ‘monumentaal’ achtte. <br />Een nieuwe generatie roemde zijn Europeese instelling. Hij hield van zijn land, maar hij was geen nationalist. Optimistisch betoogde hij dat de toekomst schoon zou zijn en dat we toegroeiden naar een mondiale eenheid. Dat was een gewaagde profetie in de dertiger jaren, in de tijd van het nationaal-socialisme. Verwey zag heel goed dat het fout ging met Duitsland. Vestdijk wilde een bloemlezing maken met zestig gedichten van uitnemende kwaliteit.<br />Maurits Uyldert, de eerste biograaf van Verwey schrijft over hem: ‘Een vonk van godswijsheid valt in de dichterziel. Deze vergeestelikt haar wezen en groeit uit tot de idee, die dit wezen zo eigen is, zó dit wezen zelf is, dat geen uiting ervan anders dan als symbool van deze idee denkbaar is.’<br />Hij benadrukt, net als Vestdijk in zijn Verwey en de Idee, dat Verwey de dichter van reeksen is, van een oeuvre. Veel gedichten krijgen hun betekenis in het geheel, als kralen aan een ketting. <br /><br /><br />Erg enerverend, aantrekkelijk, avontuurlijk of meeslepend kan ik de biografie niet vinden, maar dat ligt ook aan het leven van Verwey, hoe polemisch, eigenwijs en zelfbewust hij ook was. Maar ik heb veel bewondering voor het geduldige graafwerk in de brieven, de zorgvuldigheid van alle commentaren, waarbij Madelon de Keizer negatieve opmerkingen over Verwey niet schuwt. <br /><br />Verwey vond de biografie ‘een moeilijke en hoge kunst, maar ‘wie zich er aan waagt moet de druppels zien en de stroom, de boomen en het heele Bosch.’ Dat heeft zijn biografe goed gedaan. Het geheel had van mij echter wel korter gemogen. <br /><br />Madelon de Keizer, <i>Als een meeuw op de golven</i>, Albert Verwey en zijn tijd, Prometheus, Amsterdam 2017.<br />767 bladzijdenRemco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-90406081325102815432018-03-12T05:28:00.001-07:002018-03-12T05:28:06.940-07:00Louwrens Hacquebord, Duivelse dilemma’sOorlog in Dokkum<br /><br />De vader van Louwrens Hacquebord, Tjerk, trots op zijn Hugenoten-achtergrond, ging op oudere leeftijd naar Spitsbergen. Zijn zoon werd hoogleraar aan de RUG en een bekend Arctisch onderzoeker.<br />De vader heette Tjerk en was in de oorlog een belangrijk verzetsman. Een naamgenoot was lid van de NSB.<br />Nu heeft de zoon van Tjerk een boek geschreven onder de passende titel<i> Duivelse dilemma’s</i>, Een familie in oorlogstijd.<br /><br />Het is een goed boek geworden, geschreven met de juiste distantie, objectief en bovendien is de schrijver er in geslaagd om de daden van het het verzet spannend weer te geven. Zo moet Tjerk naar Twente om distributiebonnen te halen. Tjerk is niet gewend aan treinreizen en de lezer beleeft zijn terugreis met het pakje bonnen mee, alsof de zoon van Tjerk er bij was. <br /><br />De schrijver geeft goed aan hoe moeilijk het was de juiste keuzes te maken. Zo is er de naamgenoot van Tjerk, Tjerk Heero Hacquebord, geen naaste familie, die al voor de oorlog sympathiseerde met de NSB, vanwege zijn sociale situatie, geen werk, verlangend naar gezag en orde, gevoelig voor de belofte werk te verschaffen. Hij werd lid, zegde zijn lidmaatschap op, maar toen Duitsland Nederland binnenviel werd hij weer lid, verzeilde in Duitsland, zag hoe het daar toe ging. Hij kwam terug naar Nederland, maar bleef lid, werd zelfs Landwachter. Als zodanig nam hij toch weer afstand en deed niet erg mee met zijn soortgenoten, die hem dat zeer kwalijk namen. Na de oorlog werd hij in een interneringskamp gezet. Pas in 1948 kwam hij vrij en vertrok naar elders in het land om niet steeds geconfronteerd te worden met zijn verleden. Zijn kinderen en kleinkinderen ondervonden daar nog lang last van.<br /><br />Wat moest je als je een bedrijf had? Aan de Duitsers leveren en je schuldig maken aan collaboratie of weigeren en het bedrijf en de voorraden kwijt raken aan de vijand? De werknemers stonden op straat.<br />Tjerk Louwrens mocht van zijn vader geen Ausweis halen en moest onderduiken. Hij raakte betrokken bij het verzet en voerde allerlei opdrachten uit. In het laatste oorlogsjaar, hij was toen 22, was hij heel actief in het verzet. Spannend was bijvoorbeeld het opvangen van wapens en munitiekisten, die werden gedropt door Engelse vliegers. <br />In januari 1945 ging het dramatisch fout. De Duitsers ontdekten een wapenopslagplaats. Er werden verzetsmensen opgepakt en vervoerd naar Leeuwarden. Leden van de knokploeg vingen de auto op bij de brug in De Valom en schoten de chauffeur en de Duitser naast hem dood. De commandant van de SD in Leeuwarden nam gruwelijk wraak: twintig mensen werden onder veel ceremonieel gefusilleerd.<br />De overval op het Leeuwarder Huis van Bewaring was wel een succes, waarbij veel verzetsmensen werden bevrijd zonder slachtoffers te maken.<br /><br />In de omgeving van Dokkum waren niet veel NSB’ers, maar omdat men elkaar goed kende, moest men toch heel voorzichtig zijn. Het boek is verhelderend over wat er in een kleine gemeenschap kan gebeuren. Na de oorlog neemt iedereen zijn plek weer in, met schrammen en pleisters en erger wonden. Het leven gaat verder. De schrijver begint zijn verhaal met de Elfstedentochten van 1941 en 1942. Het boek eindigt ook met een Elfstedentocht, die van 1947. Even weer werkten de verschillende gemeenschappen samen.<br /><br />De auteur begon met enkele blaadjes met aantekeningen van zijn vader, die na zijn dood werden gevonden. Daarna deed hij archiefwerk en praatte met nog levende getuigen. <br />Met zijn moeder, die zijn vader in de onderduik had leren kennen, bezocht hij allerlei plekken waar spannende en gruwelijke dingen waren gebeurd. Dit boek is een monument voor zijn vader en voor het verzet in en rond Dokkum.<br /><br />Louwrens Hacquebord, Duivelse dilemma’s, Een familie in oorlogstijd, uitg. Nobelman, 2018.<br />160 bladzijdenRemco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-216058363027442802018-03-12T04:20:00.002-07:002018-03-12T04:20:49.964-07:00Henk van der Waal, Mystiek voor goddelozenFilosoof en dichter<br /><br />Op de foto op de achterkant van Mystiek
voor goddelozen staat Henk van der Waal afgebeeld als een Franse
filosoof zoals Lyotard of Bataille, Blanchot of Derrida. Hij studeerde
filosofie aan de Universiteit van Amsterdam en aan de Sorbonne. In 1995
debuteerde hij als dichter met de bundel <i>De windsels van de sfinx</i>, die werd onderscheiden met de C. Buddingh’-prijs. <br /><br />Zijn taal lijkt vaak op die van de genoemde Franse filosofen en ook wel op die van Heidegger, op wie Van der Waal promoveerde.<br />In
zijn nieuwe boek ontvouwt hij de situatie van de moderne mens en hij
doet dat met toenemend inzicht en indrukwekkende overtuigingskracht.
Mystiek voor goddelozen is een belangrijk boek. Wie zijn wij, waar
komen we vandaan en waar gaan we naar toe? Naar de technologische
verdinglijking of slagen wij er in onze menselijkheid te bewaren?<br /><br />Daarbij
behandelt hij kennis van de kosmologie, de natuurkunde (quantumfysica),
filosofie en psychologie. Dit geeft al aan dat het geen gemakkelijk
boek is. Men moet het rustig en uitgerust lezen en herlezen. De
presentatie waarvoor hij gekozen heeft, maakt het niet tot een boek dat
‘leest als een trein’, nee, het leest ‘als een postkoets’. In die
postkoets zitten de raadselachtige en de welwillende - de dichter en de
filosoof - en dat zijn mensen die elkaar aanvullen, maar ook
bekritiseren. Zij lijken ook twee zielen in één borst, wat niet te
verwonderen is omdat de auteur filosoof en dichter is. Zij nemen
afwisselend het woord en richten een kathedraal van woorden op, die
leiden tot het boek. De wijze waarop ze dat doen heeft mij vaak
geïrriteerd. De welwillende zegt bijvoorbeeld tegen de raadselachtige:
‘Je bent wat dwingend ineens. Zeg het gewoon zelf als je het zo goed
weet.’ Dan antwoordt de raadselachtige: ‘Jij bent de inkopper.’ ‘Ja, ja,
maar stiekem schrijf jij het doelpunt dat ik maak bij achter jouw naam.
Ik ken jouw soort.’ Dit is nog aan het begin, in het tweede gesprek.
Uit het vijftiende: ‘Je zoekt uitvluchten en houdt me aan het lijntje.’
‘Dat lijkt zo. Je moet gewoon geduld hebben en vooral nog een paar
laatste stappen zetten.’<br />Even verder: ‘Je zegt het met de ondeugende
lach van de betweter om je mond. Een paar keer wat veren in je kont en
je denkt het denken al te slim af te zijn. ‘Niet zo scherp ineens. We
hielden het juist even zonder gekissebis met elkaar uit.’<br />Ik begrijp
wel dat het Van der Waals bedoeling is de discussie te laten voeren door
echt aandoende mensen, of om wat luchtige passages te creëren, maar
kinderachtige commentaren op elkaar hoeven van mij niet.<br /><br />De tekst
is overigens een wonderlijke mengeling van moeizaam zoeken en
zelfbewust doceren: ‘Kortweg laten alle krachten of willen die in ons
werkzaam zijn, zich in twee categorieën onderverdelen. De ene komt
overeen met het ervaringsbereik dat jij koppelde aan de eerste
differentie en dat onze lichamelijkheid en ons verleden en onze
toekomst controleert en integreert. Die controle en integratie leiden
tot de door onze subjectiviteit aangeblazen identiteit waarmee we in de
wereld opereren.’ Hier is de welwillende, de filosoof, aan het woord. De
raadselachtige, de dichter, is niet minder lastig te lezen: ‘Je kunt
ook zeggen dat zíjn de weerstand is die ontstaat als de tijdvertragende
kracht tegen de tijd in probeert te bewegen. In elk geval heeft zíjn die
weerstand nodig om echt te zíjn.’ en ‘Als dat (het uitstijgen boven de
eigen identiteit, RE) ons door de combinatie van het intern oscilleren
en het extern oscilleren lukt, voelen we ons ineens niet meer
gedetermineerd door en gereduceerd tot het hele bouwwerk van
lichamelijkheid, subjectiviteit, individualiteit en identiteit waarmee
we het doorgaans moeten doen.’<br /><br />Maar waar gaat het boek over? Over
ons menszijn, ons verleden, onze toekomst. De religies zijn obsoleet
geworden, de wetenschap kan geen antwoord geven op onze levensvragen.
Hersenwetenschappers kunnen alleen maar de structuur van onze hersenen
blootleggen en onderzoeken waar verschillende activiteiten plaats
vinden, maar waar ons bewustzijn vandaan komt, wat ons ‘zelf’ precies
is, om te zwijgen van de ‘ziel’ - geen idee! We hebben moeite aan te
nemen dat ons bewustzijn ‘een uitvloeisel is van iets wat vele malen
groter en omvangrijker is dan wijzelf’. De filosoof zegt: ‘een puur
afzonderlijk bewustzijn bestaat niet. (…) Dat wij ons van onszelf en de
wereld om ons heen bewust zijn, komt doordat we allemaal als welpjes aan
de borst van een veel grotere openheid lurken.’<br />De huidige
technologische ontwikkeling, die exponentieel versnelt, dreigt ons op te
nemen doordat we cyborgs worden, door superintelligente
quantumcomputers. We zouden, betoogt Van der Waal, onze
‘geboortelijkheid’ en onze sterfelijkheid moeten eerbiedigen en niet
door het screenen van embryo’s en door al te gemakkelijke euthanasie
ontmenselijken.<br /><br />Hij geeft een overzicht van de geschiedenis van
het ‘leven’ vanaf de bigbang. Het begint met een oneindig klein punt met
een ongelooflijke hoeveelheid energie. Er was geen ruimte, geen tijd.
Er was alleen potentie. In de mystiek spreekt men van nunc stans, een
eeuwig nu. Hier heerst de absolute orde. Na de inflatie gaat die orde
verloren. Een beslissende rol speelt de tweede wet van de
thermodynamica, het entropisch beginsel. Alles vervalt. Hiertegenover
staat de syntropie ( een term die niet door hem wordt genoemd), waarbij
structuren worden opgebouwd. Om dat te bewerkstelligen moet altijd
energie worden toegevoerd. <br />Elke nieuwe ontwikkeling zorgt voor een
extra tijdvertraging, dat wil zeggen er gebeurt meer in dezelfde
hoeveelheid tijd. De materie heeft gezorgd voor een lagere entropie; de
ordeningen zorgen voor het vertragen van de tijd. Tijdvertraging wordt
in de verklarende begrippenlijst omschreven als ‘1. Het stabiliseren en
vertragen van tijd en ruimte door de grote materiele constellaties om
ons heen. 2. De weerstand die een systeem biedt aan zijn eigen
teloorgang.’<br />Wij staan midden in de tijd, hebben verleden en toekomst, maar de tijd trekt aan ons. We gaan mee met de totale ineenstorting. <br />In
de volgende fasen: melkwegstelsel, zonnestelsel, aarde, wordt steeds
tijd vertraagd. De mens is ‘kampioen tijdvertrager’ door het uitbreiden
van zijn organisch stelsel met mythes, verhalen, instrumenten, talen,
maatschappijen, instituties, internet.<br />Ruimte, tijd, taal, stilte en
muziek staan als een kathedraal om ons heen. Het is zaak, betoogt Van
der Waal in een treffende metafoor, om het dak van de kathedraal open te
houden, zodat we niet worden opgesloten in de dogma’s van een kerkleer.<br />Uiteindelijk
zouden wij moeten uitkomen in een situatie van vrijheid en open zíjn in
onze wereld, want ‘we zijn er om het vrije in de tijd te actualiseren.
(…) Wij zijn er om tijd te bloeien.’ Van der Waal wijst het kleine wiel
van het boeddhisme af. We mogen ons niet terugtrekken in een klooster en
de wereld de wereld laten. Dat heeft alles te maken met de oerliefde:
mystiek voor goddelozen.<br /><br /><br />Henk van der Waal,<i> Mystiek voor goddelozen</i>, Querido, Amsterdam-Antwerpen, 2017<br />431 bladzijden<br />Remco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-850192231481735502018-03-12T03:54:00.003-07:002018-03-12T03:54:29.614-07:00 Carlos Ruiz Zafón Het labyrinth der geesten, Pedant, uitvoerig en gekunsteld<br /><br />Als Daniel aan het woord is en vertelt over Fermín, die hem probeert op te fleuren, citeert hij Fermín, die nogal ingewikkeld spreekt. Dan staat er: ‘Halverwege de voordracht begreep ik er al geen woord meer van, hetzij vanwege de werking van zijn explosieve recept, hetzij vanwege het grammaticale vuurwerk dat mijn goede vriend had aangestoken.’ <br /><br />We zijn nu op p.17 van het 845 bladzijden tellende boek van Carlos Ruiz Zafón Het labyrinth der geesten, behorende tot de cyclus van romans ‘die in het literaire universum van het Kerkhof der Vergeten Boeken met elkaar vevlochten zijn.’<br />Wonderlijk perspectief! Hoe kan Daniel ondanks het feit dat hij er geen woord meer van begrijpt, zijn vriend zo keurig citeren? Dat doet de verteller achter Daniel natuurlijk. Die verteller lijkt veel op Carlos Ruiz, een wat pedante schrijver, die graag wil laten zien dat hij niet van de straat is, maar die zich niettemin afzet tegen wat hij modieuze, intellectuele schrijvers noemt. Hij wil een mooi verhaal vertellen, een spannend verhaal en hij wil laten zien dat hij opgewassen is tegen Umberto Eco of Borges of Marquez.<br /><br />Hij laat Fermín het volgende zeggen: ‘De waarheid, dat is de onzin die mensen verkondigen wanneer ze menen iets te weten, Daniel. Ik weet net zoveel van de waarheid als van de maat brassière van die geweldige vrouw met puntige naam en boezem die we laatst zagen in de Capitol-bioscoop.’<br />Wat een ongepaste metaforiek! De schrijver wil geestig zijn en prikkelend. Het is ook wel een beetje onzinnig, want hij zal vast meer weten van die maat dan van de waarheid.<br /><br />Nog een voorbeeld van een ontspoorde metafoor, die ook wat ranzig is: ‘De kaas - of wat die sponzig vettige substantie ook mocht zijn - smaakte naar zeep en bevatte, voor zover het gastronomisch inzicht van Fermín reikte, geen aanwijzingen dat een koe of een andere herkauwer de hand of de uier had gehad in de productie ervan.’<br /><br />De heldin van het verhaal, Alicia, moet vluchten en laat zich een achteruitgang wijzen door een ober die ze om haar vinger windt, zoals ze vaak doet bij behulpzame mannen: ‘naargeestige straatjes zoals ze alleen in het oude Barcelona te vinden zijn, nauw als de spleet tussen de billen van een seminarist.’<br /><br />Fermín ligt gewond in het ziekenhuis na bombardementen in Barcelona in 1938. Over een verpleegster staat er dan: ‘Ze kon niet ouder zijn dan achttien, en het eerste wat Fermín dacht was dat ze er voor een engel op de goddelijke loonlijst behoorlijk veel beter uitzag dan kon worden aangenomen op grond van de bidprentjes die altijd bij doopplechtigheden en communies werden uitgedeeld. Het opkomen van onkuise gedachten kon enkel twee dingen betekenen: verbetering van de fysieke tonus of nakende eeuwige verdoemenis.’ Er zullen vast wel lezers zijn die dit knap en geestig vinden, gezien de populariteit van Zafóns boeken.<br /><br />Maar is het een spannend boek? Ja, Zafón kan spanning opbouwen, hij weet wat cliffhangers zijn. Het boek bevat alle bekende ingrediënten van het genre: intelligente, mooie jonge vrouw met bijzondere gaven, goede intuïtie, snelle waarnemingen en deducties. Ze heeft natuurlijk ook een gebrek: hier een ernstige wond uit de oorlog (1938!), die steeds opspeelt en waartegen ze zware middelen moet gebruiken. Het maakt haar vaak dodelijk bleek, wat veel mannen weer buitengewoon aantrekkelijk vinden. Ze is bovenal snedig en superieur. Er is tragiek: ze kan zich niet binden, misschien niet van iemand houden. Ze is eenzaam, maar ze is een weergaloos lezeres, die volkomen in goede (!) boeken kan opgaan. Er is een opdrachtgever, die tegelijk gevaarlijk en beschermend is en die haar ruim financiert. Ze heeft een vijand die op de loer ligt en zorgt voor veel spanning. Er is een raadsel dat moet worden opgelost. Ze heeft een helper die haar op beslissende momenten steunt, ook al wil ze de zaak eigenlijk alleen oplossen.<br />Er zijn wrede vijanden, weerzinwekkende moordenaars, die met plezier martelen in stinkende kerkers. Er is een complot op grote schaal. Schoften uit het fascistische Spanje moeten worden gestraft, maar niet alles mag boven komen. Een nieuwe overheid bestaat toch weer uit opportunistische geldwolven en als Alicia de zaak dreigt op te lossen, wordt van hogerhand verklaard dat de zaak al is opgelost en dat de schuldigen zijn gestraft, onder dankzegging aan Alicia en haar helper. Ze wordt ontslagen en krijgt een hoop geld mee, maar ze kan de zaak natuurlijk niet loslaten, wat weer voor veel spannende gebeurtenissen zorgt.<br />Een minpunt is de gekunsteldheid van de intrige. Zo gaat een amateur-achtervolger achter een gevaarlijke man aan. Hij komt bij een groot huis op een heuvel, besluit om over een muur te klimmen (geen honden!), door de tuin naar het huis te sluipen. Hij komt bij een raam en is getuige van een brute marteling en moord. Keert terug, klimt over de muur, maar dan wacht de gevaarlijke man op hem, die vragen stelt en uiteindelijk de jongen meeneemt voor verhoor (!) naar het bureau. <br />En dan is er, zoals in meer detectives, het merkwaardige perspectief, waarbij de lezer /kijker meer weet dan de speurder. Het is dan ‘spannend’ hoe de speurder de informatie-achterstand inhaalt, waarbij soms de lezer/kijker eerst nog in het ongewisse wordt gelaten. Aan het eind komt alles goed, nou ja, alles?<br /><br /><br />Carlos Ruiz Zafón, Het labyrinth der geesten, vertaling Nelleke Geel, Signatuur, Amsterdam 2017. 845 blz.Remco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-8551441295537412762018-03-12T03:44:00.001-07:002018-03-12T03:44:21.667-07:00Frans Budé De dagenDe jongen<br /><br />Hoe schrijf je een autobiografie van je kindertijd? In de verleden tijd? In de eerste persoon? Vertel je alles, voor zover dat mogelijk is? Koel of betrokken, emotioneel? Verzwijg je de psychische botsingen of suggereer je die alleen en laat je de gevolgtrekkingen over aan de lezer? Of is het kind zich nog niet bewust van die botsingen? Blijkt alleen uit kleine opstandige gedragingen wat later leidt tot afstand nemen?<br /><br />Frans Budé kiest voor De dagen de tegenwoordige tijd. De ondertitel is ‘Belevenissen van een jongen’. Ik wil het niet hebben over de bekende soortgelijke belevenissen; geen vergelijkingen.<br /><br />Deze jongen woont in Maastricht in een zeer oude straat, waar Karel de Grote nog is doorgetrokken. Zijn vader heeft daar een, zeggen we nu, mooie ouderwetse drogisterij, met kasten met kruiden, potjes met Latijnse namen, die de jongen uit het hoofd kent, flessen met glycerine kamferspiritus, vaten met spannende vloeistoffen, diepe kelders. Aan het eind van de belevenissen moet de jongen verhuizen naar een nieuwe wijk. Dat wordt al veel eerder aangekondigd in een gesprek met het dienstmeisje Stella, die alles schoon houdt. De jongen heeft een goede verstandhouding met haar. Maar hier geen Vestdijkiaanse toestanden! Stella vertelt dat zijn moeder last heeft van het vochtige huis. Er zijn plannen om te verhuizen. Vader wil niet, maar ja, moeder wint uiteindelijk. Dat bedenkt de lezer, niet de jongen. Hij is er bijna ziek van. Bovendien is de lagere-school-tijd ten einde. Hij neemt met heel wat minder verdriet afscheid van de broeders. Dat lees je niet, maar dat begrijp je, omdat een paar keer situaties met de broeders worden beschreven, zoals het trekken en omdraaien van een oor om een onnozele reden, tot bloedens toe. Tegenwoordig zouden de ouders de inspectie of zelfs de politie inschakelen, maar toen werd dit alles met de mantel der liefde bedekt. Mantel der liefde? Schaamte, verkeerde saamhorigheid, angst voor het religieuze gezag! Geen sexuele strapatsen, maar wel machtsmisbruik.<br /><br />Frans Budé schrijft in de hij-vorm. De jongen krijgt geen naam. Toch wordt hij zichtbaar en navoelbaar. Hij is een brave jongen en hij heeft brave ouders: de vader opgewekt en humorvol, die stoute grappen uithaalt, de moeder liefhebbend maar streng. Zij lijkt dwars door de jongen heen te kijken. Liegen zal niet goed mogelijk zijn. Er dan is er nog het blozen dat je verraadt.<br /><br />Zijn ouders trouwen in 1942. Eén jaar, vijf maanden en achttien dagen later wordt een meisje geboren, Anna, die na een dag overlijdt. De jongen is van 1945 en het valt de lezer op hoe historisch zijn jeugd is geworden. Ik zou willen lezen met de ogen en levenservaringen van een vijftienjarige. Die zal toch wel regelmatig verbaasd zijn over omgangsvormen en maatschappelijke omstandigheden. Een priester die voorafgegaan door een misdienaar het Sacrament van de stervenden komt brengen bij een buurvrouw. Op straat wordt geknield.<br />Hij of zij zal het boek lezen als een historische roman. Voor mij geldt dat niet omdat ik ouder ben dan de jongen en hoewel ik opgroeide in Den Helder, bracht ik een deel van mijn diensttijd door in Maastricht. Overigens zat ik als kind ook op een broederschool. Ik herkende veel, maar verbaasde me over het herinneringsvermogen van de jongen, van de auteur dus.<br /><br />Budé is bekend als dichter, meer dan tien bundels, die positief werden ontvangen. Hij schenkt in dit proza veel aandacht aan voorwerpen. De jongen heeft een gedetailleerd waarnemingsvermogen en de verteller laat dat ook allemaal zien.<br /><br />De kleine Anna: de ouders hebben een herinneringskamer voor haar ingericht, een soort dodenkapel met babykleertjes en allerlei parafernalia, op Romeinse wijze, die de jongen pas aan het eind van zijn kindertijd ontdekt.<br />De verteller laat ons op p.31 al weten: ‘In de laatste maanden van haar zwangerschap haalt zijn moeder op een zomerse dag de naaimachine tevoorschijn en tovert de sluier van het bruidskleed om tot een haast doorzichtig gordijn. Ze bevestigt het aan een standaard boven de wieg. Kijkt Anna wat weken later omhoog, dan ziet ze de hemel. Maar haar oogjes blijven dicht.’ Wat er precies gebeurt vertelt hij niet, zoals hij ook meestal de clou van een verhaal of de afronding weglaat. De lezer kan het zelf wel aanvullen immers. Op een dag steekt de jongen per ongeluk een prullenmand in brand. In zijn angst om te blussen gebeuren er allerlei andere ongelukken. Zijn moeder is furieus en dwingt hem op zijn knieën vergiffenis te vragen. Dat weigert de jongen en vervolgens brengt ze hem naar een priester die ‘mensen kan overlezen’, een soort exorcisme begrijp ik. Vader vraagt aan de jongen als hij hem naar bed brengt, wat er is gebeurd bij die priester. Vader troost hem. De lezer denkt: en wat gebeurt er verder met de moeder? Neemt de jongen het haar kwalijk? Vast wel, maar dat krijg je niet te lezen. Hoe is eigenlijk de verhouding met de moeder, denkt de lezer vervolgens. Is zij een rooms-katholieke hysterica en tegelijkertijd een vrouw die haar gezin heel goed kan besturen en die ook chocolade smokkelt uit België? De jongen wil een abonnement op de Donald Duck, maar de moeder geeft hem het blad van de Heilige Kindsheid: “‘Je bent nu lid van de Heilige Kindsheid.’ Ze zegt het verheerlijkt.” <br /><br />Op bladzijde 44 wordt beschreven hoe de jongen een foto vindt, terwijl zijn moeder slaapt: op de foto de kleine Anna, niet in haar wieg, maar in haar doodskistje, omgeven door aronskelken, de bruidsbloemen (!) van zijn moeder. Moeder vraagt wat de jongen doet. Hij zegt: ‘Niets, helemaal niets.’ en komt er kennelijk mee weg. Op pagina 57 staat: ‘En jij, Anna, lieve zus van me, jij die in de hemel bent, waak alsjeblieft over papa, bescherm hem, heb hem lief.’ De verteller voegt er aan toe: ‘Al krijgt hij geen antwoord, hij heeft in ieder geval zijn zegje gedaan.’ Dit commentaar doet veronderstellen dat de volwassen geworden jongen afstand heeft genomen van zijn religieuze opvoeding. Een kennis van de moeder uit België heeft voor de kinderen iets meegebracht. Voor Anna heeft ze een lieflijk jurkje meergebracht. Het jongere zusje van de jongen denkt volgens hem wie Anna dan wel mag zijn. De ouders houden het dode zusje weg van de andere kinderen. Zij mogen er niet onder lijden.<br /><br />De voorplaat van het mooi verzorgde boek toont twee foto’s: de ene foto van kale bomen ligt over een andere waarop een jonge vrouw met een zwarte jurk wandelt in een ommuurde hof (?). Haar hoofd is verdwenen onder de eerste foto. <br /><br />Ik zou wel meer over de jongen willen lezen. Hoe vergaat het hem op de middelbare school en later? <br /><br />Frans Budé, De dagen, Karaat, Amsterdam 2017.<br />213 bladzijdenRemco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-9691791265363569932018-03-12T03:42:00.001-07:002018-03-12T03:42:33.610-07:00Eyeless in Gaza (Aldous Huxley)Eyeless in Gaza (Aldous Huxley)<br /><br />Is het een goede vertaling van de titel die Pé Hawinkels verzon: ‘De ogen uitgestoken’?<br />Het boek gaat over de ontwikkeling van een man uit de vorige eeuw, vóor WO I, van cynisme tot geloof in de groei in bewustwording, de intelligentie van het universum. Het is een soort autobiografie onder andere naam, omgezet in didactische fictie.<br /><br />Blind in Gaza: zoals Simsom in de bijbel. <br />De hoofdpersoon komt tot innerlijk inzicht en bevrijding van de slavernij die leek op vrijheid, de illusie van vrijheid, die leidt tot een spiritueel vacuüm. Huxley ervoer een metafysische malaise, net als Eliot in ‘The waste Land.’<br />De anti heroïsche held Anthony Beavis wordt pacifist. <br />Hij had een affaire met Helen, dochter van zijn eerdere maîtresse Mary Amberley, die buitengewoon cynisch was.<br />Een absurd incident, het vallen van de hond uit een vliegtuig, waar bij Anthony en Helen, naakt op het dak bespat werden met bloed, lijkt op de scène van Boeddha die een lichaam zag langs de weg in Nepal. Anthony gaat naar Mexico, ervaart daar de armoede en de bijna onmogelijkheid om daar iets aan te doen. Zijn vriend Mark raakt zijn been kwijt en wordt gered door Miller, dokter, antropoloog en boeddhist, pacifist. Mark blijft cynisch.<br /><br />Het boek opent in 30-8-’33 met het bekijken van foto's die Anthony doen denken aan de dood van zijn moeder, aan Mary Amberley etc. In hoofdstuk vier gaat Anthony met zijn vader John naar het dorp waar zijn moeder wordt begraven (6-11-1902). Eind van zijn kindertijd. Daar is ook Mary, negen jaar ouder dan Anthony (21 en 12). 10 jaar later ontmoet hij haar (31 en 22) in Oxford. Mary is cultureel immoreel en zij beïnvloedt zijn denken. In hoofdstuk één is hij minnaar van Helen, zonder verantwoordelijkheidsgevoel in een zogenaamde vrijheid. In de roman rekent hij daarmee af: niets is toevallig, we zijn gevangen in een karmische ketting, onze daden bepalen ons latere zijn. We zijn verbonden in onze eenzaamheid.<br />Waarom gooit Huxley de hoofdstukken als het ware door elkaar?<br />Het boek is zo opgebouwd als gebeurt in Anthony's bewustzijn. Het verleden maakt het heden, zoals het heden licht werpt op het verleden.<br /><br />Korte samenvatting (chronologisch)<br />Anthony's kindertijd-dood moeder-ontmoeting met Mary die haar ongeboren kind Helen draagt. De schoolvrienden Mark, Goggler Ledwige (broer van Helen) met zijn auto-erotische fantasieën, de scrupuleuze stotterende Brian.<br />Oxford, Anthony de erudiet, snob. Brian wordt verliefd op Joan, kan niet lichamelijke met haar zijn, voor het huwelijk. Kan geen geld van zijn moeder aannemen. Joan zoekt troost bij Anthony en Mary dwingt hem haar te verleiden. Dit moet Brian verteld worden. Anthony ziet zijn vriend in het Lake District. Hij wacht te lang. Dan komt een brief van Joan. Brian springt in een afgrond. Anthony verlaat Mary.<br />Helen steelt goederen om haar durf te laten zien aan haar zus. Anthony gaat naar een party van Mary, na jaren. Mary is oud, heeft een gigolo Gerry, die haar bedriegt met haar geld. Mark is cynisch, nihilist èn communist, voor zijn eigen zaak. Beppo vertegenwoordigt degeneratie, in Helens visie. Helen wordt verleid door Gerry. Haar moeder aan de heroïne. Helen wordt in Parijs geaborteerd. Zij trouwt met Hughes. Mislukt huwelijk. Zij heeft het over de betekenisloosheid van zijn sentimentele gehechtheid.<br />Helen cynisch, teleurgesteld. Zij ontmoet Anthony weer. Er is alleen nog lichamelijke passie. Dit wordt verbroken door het vallen van de hond. Anthony voelt zich leeg. Hij weet niet hoe hij dat moet genezen en gaat dan maar in op de invitatie van Mark naar Mexico. Mark heeft het existentialistische idee dat de betekenis van het leven afhangt van zijn eigen acties. Miller redt, zaagt het gangreen been van Mark af voor een publiek van indiaanse kinderen. Miller gelooft: wie goed doet goed ontmoet. Hij zegt dat Anthony leidt aan chronische constipatie. <br />Helen heeft Hugh verlaten en is verliefd op Ekki, die echter wordt gekidnapt door de nazi’s. Zij realiseert zich de valsheid van het communisme.<br />Anthony is veranderd. Hij is nu actief pacifist. Hij moet een vergadering toespreken; wordt bedreigd, maar gaat toch. De paradox is dat je het onmogelijke bereikt als je mediteert over de vrede, hoe dan ook, vriend of vijand. Ook als je ten onder gegaan in het duister, zie je het licht. De duisternis van de blindheid veranderd in het licht van de extase.<br /><br />Het doel heiligt niet de middelen. De zachte krachten zullen zeker winnen aan het eind.<br /><br />Henriëtte Roland Holst<br />(1869-1952)<br />De zachte krachten zullen zeker winnen
in ’t eind -- dit hoor ik als een innig fluistren
in mij: zoo ’t zweeg zou alle licht verduistren
alle warmte zou verstarren van binnen. <br />De machten die de liefde nog omkluistren
zal zij, allengs voortschrijdend, overwinnen,
dan kan de groote zaligheid beginnen
die w’als onze harten aandachtig luistren <br />in alle teederheden ruischen hooren
als in kleine schelpen de groote zee.
Liefde is de zin van ’t leven der planeten <br />en mensche’ en diere’. Er is niets wat kan storen
’t stijgen tot haar. Dit is het zeekre weten:
naar volmaakte Liefde stijgt alles mee. <br />Met dank aan George WoodcockRemco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6136558291584902492.post-31420025750943194642018-03-12T03:40:00.002-07:002018-03-12T03:40:47.911-07:00Jan Bommerson De ontdekking van ShetlandDe grote, kleine, vriendelijke reus<br /><br />Waarom gaat iemand naar de Shetland eilanden? Er is daar helemaal niets. Dat wil zeggen, er zijn altijd schapen en pony’s en vogels natuurlijk. Er is wind en zee en regen en er zijn rotsen, waar je af kunt lazeren en er is eenzaamheid, maar ook gezelligheid, gastvrijheid en bier. Waarom gaat Jan Bommerson er naar toe? Hij schrijft: ‘Een keer, toen ik in mijn eentje over een landweggetje wandelde, heel in de verte de zee, bulten afgegraven turf in de berm, een paar schapen en een pony in de heide, het gekrijs van meeuwen in mijn oren, overspoelde me een golf van emotie, sprongen me de tranen in de ogen, kreeg ik slappe knieën, en wilde ik in het gras van de heuvel gaan liggen. Voor altijd. Het overviel me, op klaarlichte dag. Zomaar. Terwijl er niets gebeurde. Het was er ineens. Dat gevoel. Dat ik hier altijd wilde blijven. Dat alles goed was. ‘ Hij overweegt later om bijvoorbeeld met een Landrover daar electriciteitsmeters op te nemen; hij kan immers rijden. Verder heeft hij hier niets aan zijn diploma’s. Wat moet een leraar Nederlands op Shetland? Van schapen heeft hij geen verstand. Hij doet het niet, hij keert terug naar Groningen.<br /><br />Hij gaat naar een onbewoond eilandje. Hij heeft een afspraak met iemand gemaakt. En hoopt dat die man er ook is. En dat is zo. De voormalige visser brengt hem naar het eilandje. Het is nog een hele klus om aan land te stappen. Wanneer wordt Jan weer opgehaald? Over twee dagen, Als het weer meezit. Anders later. Heeft hij wel genoeg eten en drinken bij zich? Wat gebeurt er als hij een been breekt? Als de visser een hartaanval krijgt? Het is lang voor de smartphone. Wie weet dat hij hier is? Een buschauffeur?<br />Hij gaat wandelen op het eilandje. Een kaart is niet nodig. Hij maakt weinig foto's want dat gaat nog ouderwets met een filmrolletje. Alleen als je zeker weet dat een foto de moeite waard is maak je hem. Hij ziet veertig zeehonden, sluipt naderbij, stelt zijn toestel in, gaat staan en de zeehonden zijn weg, lachen hem uit in de zee.<br />Bommerson doet gevaarlijke dingen, dat weet hij ook wel, maar hij heeft een bijna kinderlijk vertrouwen in de goede afloop. Als lezer denk je soms: nu gaat het mis, maar nee, het weer blijft goed, de visser komt met zijn bootje en haalt hem weer op.<br /><br />Het is heel aangenaam om het reisverslag van Jan Bommerson te lezen, " De ontdekking van Shetland". Hij begint dit boek met zijn tweede reis en beschrijft de tocht per boot van Aberdeen naar Lerwick, de avond in de lounge met een merkwaardig muzikaal duo, dat veel decibellen produceert, waarbij veel bier wordt gedronken, zijn pogingen om te slapen, het opzetten van de tent op het vasteland, waarbij hij ook weer wordt gestoord, maar nu door oude vrienden en dan gaan ze samen naar het Queens Hotel.<br /><br />Zijn lengte leidt soms tot hilarische situaties, bijvoorbeeld bij een behendigheidsrace met een Landrover of als een oude boerin haar handen voor haar gezicht slaat, omdat ze zo’n lange man nog nooit heeft gezien. En natuurlijk als Muira die het met alle mannen van Lerwick heeft gedaan, vraagt:<br />‘Are you shaped in proportion all over?’ De kleine reus weet niet wat hij moet zeggen, maar gelukkig lacht iedereen zo lang en luid dat het niet hoeft.<br /><br />Het is allemaal veertig jaar geleden, Jan was 27, nu 67. Waarom heeft zo zo lang geduurd voor we dit mogen lezen? Hij heeft nu eindelijk de tijd om zijn aantekeningen rustig te ordenen. Wat is er in die tijd allemaal gebeurd? Cabaret, presentatie, een school-carrière, een huwelijk, kinderen, een volkstuin en wat niet al.<br /> Heeft hij Saundra nog éen maal gezien? Saundra die in het begin opving dat hij de voorplaat van de TVTimes met Tommy Cooper zo mooi vond en bij het afscheid de uitgescheurde bladzijde geeft met de tekst: ‘To Jan with love from Saundra 21st July 1978 XX’ en later - dat ziet hij pas aan boord van het schip dat hem terugbrengt naar Aberdeen - ‘As an afterthought more love from Saundra’. Was hij die avond in de Queens maar wat sneller geweest om haar te vragen mee te gaan naar de dance. Hij bedenkt hoe hij het moet vragen, onzeker, zo, nee zo en dan is Robbie hem voor en gaat Saundra met hem dansen. Jan gaat dan maar terug naar the cottage, waar hij logeert met zijn vrienden, waaronder Big Jim, die plotseling vertelt hoe zijn ouders hem op zijn achttiende verjaardag met twee koffers het huis uitzetten. ‘We hebben nu achttien jaar voor je gezorgd, en dat vinden we langzamerhand wel genoeg. We zijn klaar. We stoppen ermee. (…) We don’t like you. We never did. That’s why!’<br /><br />Jan kan nu niet meer terug, de boot vaart onverbiddelijk naar Aberdeen.<br /><br />In 1979 maakte hij een reis naar het noorden van Noorwegen. Ook daarover verscheen een verslag in 2016, vol treurnis, melancholie, eenzaamheid en vreugde, bij de zelfde uitgever.<br /><br />Jan Bommerson, De ontdekking van Shetland, uitg. Sylfaen, Lobith, 2017.<br />152 bladzijden.Remco Ekkershttp://www.blogger.com/profile/13190574337941616632noreply@blogger.com0