zondag 9 januari 2011

Heilige Bessie

Heilige Bessie

Ze zitten aan weerszijden van een tafeltje met allerlei muziekrommel, Koen de Sutter en Jan Decleir, en ze doen met zijn tweeën alle stemmen van 'Onder het melkwoud' Van Dylan Thomas.
Als 16- of 17-jarige scholier zag ik de voorstelling in de Amsterdamse schouwburg in de regie van Han Bentz van den Berg. Ik herinner me een blauw-wit-zwart decor en ik was voorgoed ontroerd door het zingen van Polly ('Maar kleine Willy Wee / die nam mij op zijn knie / o, de man voor mij is kleine Willy Wee.')

Dylan Thomas schreef Under Milk Wood als een Play for Voices, een hoorspel voor 64 stemmen.
In 1957 werd het bewerkt tot een toneelstuk dat een groot succes werd. De vorm was nieuw, maar vooral het ontbreken van moraal, de liefdevolle beschrijving zonder waardeoordeel van de inwoners van het stadje of dorp aan zee, van hun gedrag en hun fantasieën. Was de expliciete aandacht voor sexualiteit ook nieuw? Het stuk ging over liefde en dood, over het voorbijgaan van de tijd en dat is van alle tijden.

Hugo Claus schreef in 1957, 27 jaar oud, een zo getrouw mogelijke vertaling in even plastische en klankrijke taal als Thomas.

Tijdens de voorstelling die ik afgelopen zaterdag zag in Groningen hadden beide spelers veel plezier in het elkaar uitdagen met primitieve muziekinstrumenten, maar beiden lieten de subtiliteiten van de tekst goed horen, zodat nuances die je al lezend kunnen ontgaan, helder oplichtten. Zo zag ik nu pas goed Bessie Groothoofd.
'In haar nest van stro in een vliering van de Zoutmeerhoeve, alleen tot zij sterft, snorkt laag en bars Bessie Groothoofd, stalmeid, geboren in het armenhuis en ruikend naar de koeienstal. Zij plukt een tuiltje madeliefjes in het Zondagsveld om die op het graf van Gomer Owen te leggen, die haar eens kuste bij de koestal, toen zij niet keek en die haar nooit meer gekust heeft, hoewel zij de hele tijd keek.'

Even verder in de tijd komt Dylan Thomas op haar terug - een herhalingstechniek die in het hele spel effectief wordt gebruikt - via Eli Jenkens, de dominee-dichter: 'Verwekt in het Melkwoud, geboren in een schuur, in papier gewikkeld en op een drempel achtergelaten. Met een groot hoofd en een basstem groeide zij op in het donker tot de langgestorven Gomer Owen haar kuste toen zij niet keek, om een weddenschap. Nu in het licht, werkt zij, zingt zij, melkt zij, zegt zij de zoete namen der koeien en slaapt zij.'
En de eerste stem vervolgt: 'Tot de nacht haar ziel uitzuigt en de lucht inspuwt. In het levenslange licht van haar liefde melkt heilige Bessie de tedere koeien met hun ogen als meren, terwijl de schemering traag meevloeit over weide, zee en stad.'

2 opmerkingen:

  1. Ik ken het liedje van de kleine willie wee, men de melodie maar heb geen idee hoe en waar ik het gehoord heb. Vast al lang geleden, ben nu 76.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Ik ken het liedje van de kleine willie wee, men de melodie maar heb geen idee hoe en waar ik het gehoord heb. Vast al lang geleden, ben nu 76.

    BeantwoordenVerwijderen