Jac. Toes en het Letterenfonds

Jac. Toes en het Letterenfonds

Stel dat een ballroomdanspaar door de jury niet wordt bekroond en dat ze de rechter inschakelen, omdat ze vinden dat ze onrechtvaardig zijn behandeld. Zou dan niet de rechter zeggen: 'Ja hoor eens, daar ben ik niet voor. De criteria voor een bekroning in de danswereld worden bepaald door danskenners.'
Ja maar, iedereen kan toch genieten van mooie dansen?
Ja maar, is het niet elitair dat die danskenners wel eens even zullen uitmaken wie goed danst? Dat moet gebeuren door het volk. Bij het songfestival worden toch ook de stemmen van 'gewone mensen' meegerekend?

Het Fonds voor de Letteren heeft zijn deskundigen gevraagd een oordeel te geven over de boeken van Jac. Toes. Zij vonden dat zijn werk geen literaire kwaliteit had.
Wat literaire kwaliteit is, is niet eenvoudig aan te geven. Je kunt als criteria noemen: origineel taalgebruik, geraffineerde compositie, verrassende motieven en uitwerking, ontroerbaarheid, zeggingskracht, betekenis die verder reikt dan een verhaaltje etc.

Iemand met weinig leeservaring zal sneller verrast worden, of zal minder goed begrijpen waar een roman eigenlijk over gaat. Daarom vraagt het Fonds het oordeel van mensen met een bewezen leeservaring en met het aangetoonde vermogen goede teksten te onderscheiden van slappe teksten.

Niemand zal verbaasd zijn dat het geven van een oordeel over kwaliteitswijn verwacht wordt van een vinoloog, ook al mag ieder volhouden dat hij/zij geniet van een eenvoudig wijntje. Ook het oordeel over de kwaliteiten van een voetballer wordt gegund aan iemand die aangetoond heeft te beschikken over een juist oordeel.

Moet nu de rechter een literair oordeel geven? Natuurlijk vraag ik niet aan de rechter om uit te maken wat wel of niet literatuur is. Zo'n verzoek zou ik als auteur nooit voor mijn rekening willen nemen. Nee, de inzet van mijn procedure was (en ik citeer maar even uit mijn pleidooi):
"Edelachtbaren, ik pleit niet voor een situatie waarin iedereen die met zijn ene hand een pen kan vasthouden de andere meteen ook maar ophoudt om een schrijfsubsidie in ontvangst te nemen. Er moeten nu eenmaal keuzes gemaakt worden. Alleen zou de toetsing moeten plaatsvinden op basis van helder omschreven en transparant toegepaste criteria die het genre recht doen en die worden gehanteerd door adviseurs met een aantoonbare expertise op het terrein van de misdaadliteratuur. Pas dan kan er een deugdelijk oordeel met een inzichtelijke argumentatie uit de bus komen. Ik verzoek u dan ook om het Fonds op te dragen de aanvraagprocedure voor een werkbeurs ten behoeve van Het Leugenarchief onder de genoemde condities opnieuw te laten doen."
Dat is dus heel wat anders. En om de vergelijking op wijngebied dan maar door te trekken: ik wil dat er in het proefpanel ook experts komen te zitten die een goede witte wijn op waarde kunnen schatten zodat niet steeds de rode wijnen met de prijzen weglopen...
Jac. Toes