zondag 9 januari 2011

Interactief

Interactief

De roman zoals wij hem nu kennen, waarin de psychologische ontwikkeling van de karakters centraal staat is niet zo oud. Vóór de vijftiende eeuw ging het om exploratie van de ruimte; na (en nog in) de eenentwintigste eeuw zal het gaan om een virtuele ruimte. Jos de Mul spreekt van een odyssee door de cyberspace. Het gaat daarbij om 'de exploratie van de zich tot in het oneindige uitstrekkende 'nonruimte' van een in toenemende mate autonoom wordende 'objectieve geest''.

De audio-visuele cultuur wint het van de schriftcultuur. Boeken komen in de musea terecht, naast het wastafeltje, het perkament en de lei. Bij de overgang van de orale naar de schriftcultuur was er verlies aan geheugenvaardigheid, maar winst van abstract denken. Bij de overgang naar virtuele tekst winnen we in elk geval de hele oude literatuur terug, die de laatste decennia uit de boekhandels en openbare bibliotheken verdween: het Gutenberg Project maakt alle literatuur gratis en gemakkelijk toegankelijk en wat meer is - door eenvoudige zoekfuncties kunnen we gemakkelijk op zelfgekozen kernwoorden of begrippen zoeken. Dat is een verbetering in vergelijking met de index die door de auteur in zijn boek is opgenomen. Een ander voordeel is het plaatsen van hyperlinks waardoor de lezer naar believen zijn informatie kan uitbreiden en verdiepen. Vroeger hadden we de noten die uitnodigden tot verdere studie, maar de hyperlinks vergemakkelijken ons zoekgedrag aanzienlijk. We moeten zelfs een zekere discipline opbouwen niet alles onmiddellijk na te gaan. Discipline en concentratie lijden wellicht onder het nieuwe zap-gedrag.

Interactieve teksten geven de mogelijkheid meerdere verhaallijnen te kiezen. De auteur heeft ze alle bedacht, maar de lezer volgt de voor hem aardigste of waarschijnlijkste of spannendste. Er bestaan ook interactieve films. Op een cd kan men kiezen voor een bepaalde hoofdpersoon, of een point of view. Dit is niet helemaal nieuw. Misschien herinnert u zich bij het vertellen aan uw kinderen, dat zij de mogelijkheid hadden de loop van het verhaal te kiezen. Ja, Klein Duimpje moest verdwalen en Sneeuwwitje at de giftige appel, maar in de door u zelf verzonnen verhalen mocht het luisterend kind wensen laten gelden. Dat begint al met de kreet: 'Nee, het nag niet eng aflopen.'
Er zijn allerlei experimenten uitgevoerd waarbij de lezer zelf de volgorde van de te lezen hoofdstukken mocht bepalen. John Cage deed iets dergelijks met zijn muziek.
Een goede schrijver kan dit middel aanwenden om iets fundamenteels duidelijk te maken: bij de poging om een misdaad op te lossen, worden de mogelijkheden en dubbelzinnigheden alleen maar groter, waarmee de schrijver aangeeft dat de werklijkheid onkenbaar is.
Willen we als lezer wel alle mogelijkheden zelf kiezen of is de uitdaging van het volgen van een verhaal juist het volgen van de verbeelding van een ander? Als we zelf mogen kiezen, schrijven we wel ons eigen verhaal! Dat doen we overigens ook in toenemende mate: op blogs is het vertellen van verhalen wezenlijk gedemocratiseerd en ook uitgave van een bundeling verhalen is door 'uitgave naar wens' (print on demand) voor een ieder weggelegd.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten